Ο οίνος στις κωμωδίες του Αριστοφάνη

Ο οίνος στις κωμωδίες

του Αριστοφάνη

Ο οίνος παράγεται από το σταφύλι του αμπελιού και είναι εύγευστο ποτό. Είναι γνωστός στον ελλαδικό χώρο ακόμη και πριν από το 17^ο π.Χ. αιώνα, αφού σε πολλά ναυάγια της εποχής εκείνης οι αμφορείς, με τους οποίους τον μετέφεραν σε άλλες χώρες, μαρτυρούν την ύπαρξή του και την εμπορία του ανάμεσα στους λαούς της Μεσογείου. Πρόκειται για ποτό ευρείας κατανάλωσης όχι μόνο από τους εύπορους αλλά και από τον απλό λαό. Πάντως, όλες οι αναφορές δείχνουν ότι οι πρόγονοί μας έπιναν τον οίνο νερωμένο σε αναλογία ενός μέρους οίνου και δύο νερού ή δύο μέρη οίνου και τρία νερού, ενώ την πόση άκρατου οίνου, δηλαδή ανέρωτου, τη θεωρούσαν επικίνδυνη και βάρβαρη συνήθεια.Ήταν ποτό που συνόδευε το καθημερινό φαγητό του Έλληνα αλλά και το ποτό των Συμποσίων των αρχαίων Ελλήνων, μα ποτέ οι συνδαιτυμόνες δεν έπιναν άκρατο οίνο, αφού η οινοποσία αυτή δε βοηθούσε στη νηφάλια συζήτηση, η οποία θα διεξαγόταν κατά την ώρα του δείπνου. Τα ομηρικά έπη συχνά μνημονεύουν την καλλιέργεια του αμπελιού και την ωφελιμότητα του οίνου. Πολλές είναι οι αναφορές οινοποσίας στην Οδύσσεια αλλά και στην Ιλιάδα, όπου γίνεται και μια θαυμάσια περιγραφή τρύγου στην Ασπίδα του Αχιλλέα. Και είναι φυσικό να συμβαίνει αυτή η προτίμηση από τον ποιητή, που ζει σ’ ένα τόπο για τον οποίο ο λαός του επαίρεται- και δικαιολογημένα- για τα δυο βασικά του προϊόντα, τον οίνο και το ελαιόλαδο. Άλλωστε, είναι γνωστό σε όλους πως με τον οίνο ο Οδυσσέας μέθυσε τον Κύκλωπα Πολύφημο και τον τύφλωσε, σώζοντας έτσι τον εαυτό του και τους συντρόφους του από το ωμοφάγο τέρας. Ο ποιητής, κάθε φορά που αναφέρεται στον οίνο συνοδεύει τη λέξη με ένα επίθετο, όπως: αίθοπα, ηδύν, μελιηδέα, ερυθρόν, μελίφρονα οίνον, ενώ παράλληλα τον χαρακτηρίζει και παυσίλυπον, κατάλληλο για ξεκούραση, για ευεξία, για δραστηριότητα. Στη ραψωδία Ζ της Ιλιάδας ο οίνος θεωρείται ό,τι καλύτερο για την ξεκούραση και την τόνωση του καταπονημένου σώματος. Έτσι, τον χαρακτηρίζει η Εκάβη, η μητέρα του Έκτορα, όταν ξαφνικά έκπληκτη βλέπει μπροστά της το γιο της, τον οποίο και ρωτά να μάθει την αιτία της ανόδου του στην πόλη, ενώ κάτω στον κάμπο μαίνεται ο φονικός πόλεμος. Όταν όμως διαπιστώνει πως είναι κατάκοπος από τον πόλεμο, του προτείνει να του προσφέρει λίγο κρασί, για να τον ξεκουράσει.

ΕΚΑΒΗ. Αλλ’ μέν’, όφρά κε τοι μελιηδέα οίνον ενείκω,
ίν' σπείσης Διί πατρί και άλλοις αθανάτοισι πρώτον,
έπειτα δε καυτός ονήσεαι, αί κε πίησθα.
 ανδρί δε κεκμηώτι μένος μέγα οίνος αέξει,
ως τύνη κέκμηκας αμύνων σοίσιν έτησι.(Ζ 258-262).
Μα για περίμενε, γλυκόπιοτο κρασί να σου προσφέρω,
στον κύρη Δία και στους επίλοιπους θεούς να κάνεις πρώτα σπονδή× μετά κι ατός σου αν έπινες, πολύ θα το χαιρόσουν. Πληθαίνει το κρασί τη δύναμη μαθές του κουρασμένου× και τώρα εσύ πολύ κουράστηκες βοηθώντας τους δικούς σου.
Το κρασί είναι γλυκόπιοτο και μεγαλώνει τη δύναμη του κουρασμένου. Αυτό πιστεύει η Εκάβη, μα εκείνος, επειδή επιθυμεί να συναντήσει τον Πάρη και τη γυναίκα του Ανδρομάχη, αρνείται να δεχτεί την προσφορά της, λέγοντας. 
Μη μοι οίνον άειρε μελίφρονα, πότνια μήτερ, μη μ’ απογυιώσης μένεος, αλκής τε λάθωμαι. χερσί δ’ ανίπτοισιν Διί λείβειν αίθοπα οίνον άζομαι. ( Ζ264-266).Όχι, κρασί γλυκό, μητέρα μου, μη με κεράσεις τώρα× μπορεί να μου κοπούν τα γόνατα και της αντρειάς ξεχάσω. με άπλυτα χέρια ακόμα σκιάζομαι στο Δία κρασί φλογάτο να στάξω. 
Είναι, βέβαια, ένας εύσχημος τρόπος άρνησης, όχι βέβαια, γιατί θα του παραλύσει τα γόνατα, ούτε γιατί δεν είχε καθαρά χέρια για σπονδή στο Δία, αλλά γιατί δεν ήθελε με κανένα τρόπο να χάσει άσκοπα το χρόνο του, και φρόντιζε να τον κερδίσει με κάθε τρόπο για πολλούς λόγους.

Ο Ευριπίδης, κι αυτός, πολύ αργότερα, βέβαια, στις Βάκχες, δίνει μια νέα ιδιότητα στον οίνο, τον χαρακτηρίζει παυσίλυπο, αφού δίχως αυτόν, λέει, δε θα υπήρχε ούτε έρωτας ούτε καμιά άλλη χαρά. την παυσίλυπον άμπελον δούναι βροτοίς.οίνον δε μηκέτ’ όντος ουκ έστιν Κύπρις ουδ’ άλλο τερπνόν ουδέν ανθρώποις έτι.(στ. 773-775). Κι άκουσα πως αυτός χάρισε στους ανθρώπους τ’ αμπέλι, για να αποξεχνούν τα βάσανά τους κι εκεί που λείπει το κρασί κι ο έρωτας λείπει, κι άλλη χαρά για τους ανθρώπους δεν υπάρχει.Το κρασί, επομένως, διώχνει τη λύπη, τονώνει τον οργανισμό, ξεκουράζει από τους κόπους, ευνοεί τον έρωτα και καθιστά τον άνθρωπο περισσότερο ευδιάθετο. Η έλλειψη του οίνου στερεί όλα τα παραπάνω από τον άνθρωπο.
Όταν όμως η οινοποσία είναι άμετρη και υπερβολική, τότε αποδιοργανώνει τον οργανισμό, θολώνει το μυαλό, και ο μεθυσμένος λέει και πράττει πράγματα, που δε θα έκαμε ποτέ, αν ήταν νηφάλιος. Αυτές είναι οι αρνητικές επιδράσεις του κρασιού στον άνθρωπο που δεν τηρεί το μέτρο στην οινοποσία. Το κρασί, λέει η σοφία του λαού, πρέπει να το πίνεις, όχι να σου πίνει. Είναι απαραίτητο και αναγκαίο στη ζωή, αλλά να πίνεται με μέτρο και νερωμένο για κάποιους μήνες του έτους. Μήνας που δεν έχει Ρ ρίξε στο κρασί νερό. Πρόκειται για τους θερμούς μήνες, που ο άκρατος οίνος επηρεάζει αρνητικά την ευεξία του ανθρώπου, γι’ αυτό συμβουλεύει τον άνθρωπο να λάβει τα μέτρα του, ώστε να του είναι η οινοποσία ευεργετική.
Ο Αθήναιος, στους Δειπνοσοφιστές, μιλώντας για τον οίνο και τη χρήση του, σημειώνει: οίνος ο αγαθός δαίμονας, ενώ ο Αριστοφάνης σε ένα του απόσπασμα αποκαλεί τον οίνο «στρατηγό».«είτα παραλαβών ποτε οίνον στρατηγόν, ος μόνος θνητών άγει την τόλμαν ες το πρόσθε ευβουλίας»(Απ. 18,4).

Ο μεγάλος κωμικός ποιητής αγαπά το κρασί και ποτέ δε λησμονεί την ευεργετική του ιδιότητα. Γι’ αυτό και συμβουλεύει σε κάθε ευκαιρία την οινοποσία, εξαίροντας κυρίως τις θετικές ιδιότητες του κρασιού, χωρίς όμως να αποφεύγει να σημειώνει και τις αρνητικές του. Αυτή του η συμπάθεια προς το κρασί καθρεφτίζεται σε όλες σχεδόν από τις έντεκα σωζόμενες κωμωδίες του. Πιστεύει κι αυτός, όπως και πολλοί άλλοι, πως το κρασί που πίνεται με μέτρο βοηθά το μυαλό του ανθρώπου να ενεργοποιηθεί και να δώσει λύσεις θετικές στα προβλήματά του. Γι’ αυτό στα Συμπόσια οι μετέχοντες, για να μη μεθύσουν με την οινοποσία νέρωναν τον οίνο. Τα Συμπόσια, βέβαια, δεν ήταν τσιμπούσια (φαγοπότια) με τη σημερινή έννοια, αλλά συγκεντρώσεις ανθρώπων που συζητούσαν διάφορα θέματα πίνοντας πάντοτε νερωμένο οίνο, δηλαδή κρασί.

Το κρασί είναι απαραίτητο, για να ξεδώσει λίγο ο νους. Το αναφέρει ο ποιητής στους Ιππείς με το στόμα του Δημοσθένη. Στην κωμωδία αυτή δύο Αθηναίοι, ο Δημοσθένης και ο Νικίας, αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα, χωρίς να μπορούν να βρουν μια λύση. Γι’ αυτό αποφασίζουν να πιουν λίγο κρασί, μήπως τους βοηθήσει να σκεφτούν καλύτερα και ίσως βρουν διέξοδο στο αδιέξοδό τους.

ΔΗΜ.(προς το Νικία) Μα Δί’ , αλλ’ άκρατον οίνον αγαθού δαίμονος. Ίσως γαρ αν χρηστόν τι βουλευσαίμεθα.Μα το Δία, ας πιούμε ανέρωτο κρασί για καλή τύχη. ίσως έτσι μας έρθει κάποια καλή ιδέα στη σκέψη μας.

ΝΙΚ. Ίδού γ’ άκρατον, περί πότου γουν εστί σοι; Πώς δ’ αν μεθύων χρηστόν τι βουλευσαιτ’ ανήρ; Νάτα μας, στο ενέρωτο κρασί γυρίζει όλο ο νους σου. Πώς όμως ένας μεθυσμένος μπορεί σωστή ιδέα να κατεβάσει;

ΔΗΜ. Άληθες, ούτος κρουνοχυτρολήραιον εί.Οίνον συ τολμάς εις επίνοιαν λοιδορείν; Οίνου γαρ εύροις αν τι πρακτικώτερον; οράς, όταν πίνουσιν άνθρωποι τότε πλουτούσι, διαπράττουσι, νικώσιν δίκας, ευδαιμονούσιν, ωφελούσι τους φίλους. Αλλ’ εξένεγκέ μοι ταχέως οίνου χοά, τον νουν ίν’ άρδω και λέγω τι δεξιόν.

ΔΗΜ. Αλήθεια το λες; είσαι καλά ρε νεροβάρελο; Πώς τολμάς να κατηγορείς το κρασί πως δεν κατεβάζει ιδέες; Μπορείς να βρεις κάτι που να σε οδηγεί σε δράση πιο πολύ απ’ το κρασί; Βλέπεις, πως όταν πίνουν οι άνθρωποι, τότε νιώθουν πλούσιοι, ενεργούν, κερδίζουν δίκες ευτυχούν και τους φίλους τους ωφελούν. Φέρε μου αμέσως μια κανάτα με κρασί να αρδεύσω το μυαλό μου και να πω κάτι σωστό.
    Το κρασί φαίνεται να είναι πανάκεια. 
Θεραπεύει κάθε δυσλειτουργία του νου και τον βοηθά να βρίσκει λύσεις. Πίνουν ο δύο άνδρες λίγο κρασί και βρίσκουν τη λύση. Θα εισέλθουν προσεκτικά στο σπίτι του Κλέωνα, για να βρουν το χρησμό που προλέγει την πολιτική του εξόντωση. Βρίσκουν τον Κλέωνα μεθυσμένο να κοιμάται του καλού καιρού. Με την άνεσή τους ψάχνουν και βρίσκουν τον κρυμμένο χρησμό, που έλεγε ότι ο Κλέων θα εξοντωθεί από έναν αλλαντοπώλη.

Βγαίνουν χαρούμενοι να δοκιμάσουν την αλήθεια του χρησμού και αμέσως συναντούν έναν περαστικό αλλαντοπώλη, τον Αγοράκριτο, έναν ελεεινό και τρισάθλιο άνδρα της αγοράς και, με υποσχέσεις, τον πείθουν και τον χρησιμοποιήσουν ως πολιτικό αντίπαλο του Κλέωνα. Πιστεύουν και αυτοί, όπως και ο ποιητής, πως ένας αχρείος, ψεύτης, άρπαγας και αδιάντροπος πολιτικός, όπως ο Κλέων, μόνον από έναν όμοιό του μπορεί να νικηθεί, όπως και έγινε. Το κρασί έκανε το θαύμα του. Από τη μια βοήθησε τους ίδιους να βρουν λύση στο πρόβλημά τους και από την άλλη να οδηγήσει τον αντίπαλό τους σε ύπνο βαθύ και να πετύχουν του σκοπού τους.
Εφόσον λοιπόν το κρασί κάνει θαύματα, φυσικό είναι και κάποιοι άνθρωποι να πιστεύουν στη δύναμή του, ώστε να ορκίζονται σ’ αυτό και να το θεοποιούν. Ζωντανό παράδειγμα η Λυσιστράτη, στην ομώνυμη κωμωδία, η επαναστάτρια γυναίκα, που, για να κρατήσει πιστές στο σχέδιό της τις γυναίκες, τις βάζει να ορκιστούν στο κρασί. Φέρνει μια κύλικα γεμάτη κρασί και ορκίζει τις γυναίκες, βάζοντάς τες να την πιάνουν με το χέρι τους.

ΛΥΣ.Λάζυσθε(=αρπάζω,πιάνω) πάσαι της κύλικος. Πιάστε όλες την κύλικα. οι γυναίκες ορκίζονται ότι αποδέχονται το σχέδιό της και πριν αναλάβουν δράση, κάνουν σπονδή, χύνοντας λίγο κρασί, και, όσο μένει, το πίνει μία από αυτές.Εκεί όμως που η αγάπη του κρασιού έχει ξεπεράσει κάθε όριο και η στέρησή του οδηγεί τον πότη ως το θάνατο είναι στην Ειρήνη, όπου ο Κρατίνος, κωμικός ποιητής, πολύ μέθυσος και μόνιμος στόχος του Αριστοφάνη, όταν βλέπει κατά την εισβολή των Λακεδαιμονίων στο σπίτι του να σπάει ένα πιθάρι γεμάτο κρασί, δεν αντέχει. Λιποθυμά και σε λίγο πεθαίνει.

ΕΡΜ. Τι παθών

ΤΡΥ. Ό,τι; Ωρακιάσας ου γαρ εξηνέσχετο ιδών πίθον καταγνύμενον οίνου πλέων.(703-4).

ΕΡΜ. Τι έπαθε;

ΤΡΥ.Τι; Λιποθυμώντας, γιατί δεν άντεξε η ψυχή του, όταν είδε να σπάει ένα πιθάρι ολόγιομο από κρασί.Στις Εκκλησιάζουσες η Πραξαγόρα, για να αναγκάσει τις γυναίκες να ξεφύγουν από τους άντρες τους και να παραστούν στη συγκέντρωση όσο το δυνατόν γρηγορότερα, τις υπενθυμίζει πως η Γλύκη ορκίστηκε να τιμωρήσει τη γυναίκα εκείνη που θα φτάσει τελευταία με πρόστιμο τριών κιλών κρασιού κι ενός κιλού ρεβιθιών.

ΠΡΑΞ.Ούκουν επιδείξεσθ’; Ως Γλύκη κατώμοσεν την υστάτην ήκουσαν οίνου τρεις χοάς ημών αποτείσειν καρεβίνθων χοίνικα.(44)

ΠΡΑΞ. Δε θα βιαστείτε, λοιπόν; Γιατί η Γλύκη ορκίστηκε πως όποια φτάσει τελευταία εδώ θα πληρώσει πρόστιμοτρία κιλά κρασί κι ένα κιλό ρεβίθια σε μας εδώ.Επειδή όμως κάποιες γυναίκες δείχνουν δισταγμό και φόβο να βγουν στη συνέλευση μεταμφιεσμένες σε άντρες και να μιλήσουν, η Πραξαγόρα, βρίσκει τρόπο να τις ενθαρρύνει. Πιες λίγο κρασί, λέει της μιας και θα σου φύγει κάθε δισταγμός και φόβος.

ΓΥΝΗ.Α.Να μιλήσω προτού πιω;

ΠΡΑΞ. Να πιεις. Σε άλλο σημείο, μια από τις γυναίκες τονίζει την απόφασή της πως αν τελικά πετύχει το σχέδιο της Πραξαγόρας και αναλάβουν τα ηνία του κράτους οι γυναίκες, τότε αυτή θα απαγορεύσει την ύπαρξη δεξαμενών νερού μέσα στις ταβέρνες για τον απλούστατο λόγο, γιατί θέλει να είναι γεμάτες με κρασί. Είναι μια άποψη κι αυτή.

ΓΥΝΑΙ. αν επικρατήσουν αυτές δε θα επιτρέψει να κάνουν μέσα στις ταβέρνες στέρνες και να τις γεμίζουν με νερό. Αυτό δεν το θεωρώ σωστό(στ.150).Και τούτο, γιατί δεν ήθελε να νερώνεται το κρασί. Η Πραξαγόρα, βλέποντας ότι περνά η ώρα και πρέπει να κάνουν γρήγορα, παίρνει το λόγο και μιλά για λογαριασμό όλων των μεταμφιεσμένων γυναικών σε άντρες, κατηγορώντας την αβελτηρία των ανδρών στη διοίκηση της πόλης.

Ας μη λησμονούμε όμως και το γεροδικαστή Βδελυκλέωνα στους Σφήκες, όπου, επαιρόμενος για το έργο του και το κύρος του, τονίζει πως, όταν επιστρέψει στο σπίτι και διαπιστώσει ότι δεν του φέρονται όπως πρέπει, εκείνος αμύνεται με ένα φλασκί κρασί που έχει μαζί του. Είναι κι αυτός ένας καλός τρόπος άμυνας και αντίδρασης απέναντι στη δυσκολία.

ΒΔΕ. Αν εσύ δε μου χύνεις κρασί να πιώ, το κρασόφλασκο αυτό έχω γεμάτο, που το γέρνω και πίνω×κι αυτό πριτς! βροντά δυνατά στο δικό σου τον πάτο. Ε, δεν έχω εξουσία μεγάλη, λοιπόν, που δεν είναι πιο κάτω απ΄ του Δία; (στ.617).Κι ενώ στους Σφήκες ο γεροδικαστής βρίσκει παρηγοριά στο ποτό, στις Εκκλησιάζουσες τονίζεται πως η οινοποσία χωρίς μέτρο βλάπτει, στην Ειρήνη ο Χορός ζητά, τώρα που θα βγει η νύφη Οπώρα έξω, να αναπέμψουν μια προσευχή στους θεούς και να τους παρακαλέσουν να δίνουν πλούτο στους Έλληνες, καλή σοδειά και κρασί πολύ, ώστε αυτά τα αγαθά να σταματήσουν τον πόλεμο.

ΧΟ. Κατευξαμένους τοίσι θεοίσιν διδόναι πλούτον τοις ΄Ελλησιν κριθάς τε ποιείν ημάς πολλάς πάντας ομοίως οίνόν τε πολύν. ..λήξαί τ’ αίθωνα σίδηρον.(1320-1328) Αφού προσευχηθούμε στους θεούς να δίνουν πλούτο στους Έλληνες, να έχουμε μεγάλη σοδειά κριθαριών όλοι να έχουμε κρασί πολύ...και να σταματήσουν τα φονικά όπλα.

Αυτή είναι η προσευχή τους προς τους θεούς, γιατί ο πόλεμος έχει καταστρέψει την ύπαιθρο και λιγόστεψαν όλα τα αγαθά, που είναι αναγκαία και απαραίτητα για τη διατροφή ενός λαού, που είναι αποκλεισμένος στα τείχη της πόλης του και αγωνιά για την έκβαση του φρικτού πολέμου. Ακόμη πρέπει να σημειωθεί πως, αν κάποιος δε σεβόταν τον συνάνθρωπό του αλλά κυρίως το θείο, τότε ο Θεός τον προειδοποιούσε για τις συνέπειες που θα είχε. Μια από αυτές ήταν και η στέρηση της παραγωγής κρασιού, όπως φαίνεται στη σκηνή των Νεφελών με το Στρεψιάδη. Οι Θεές (Νεφέλες) του υποδεικνύουν πως αν έχει μνήμη, αν σπουδάζει και απέχει από την κρασοκατάνυξη, τότε θα ευτυχεί ανάμεσα στους ανθρώπους, αλλιώς, αν προσβάλλει τους θεούς, τότε οι θεοί θα τον τιμωρήσουν .

ΧΟ. Προσεχέτω τον νουν προς ημών οία πείσεται κακά, λαμβάνων ούτ’ οίνου ούτ’ άλλ’ ουδέν εκ του χωρίου.(1123). Ας προσέξει ποια κακά θα πάθει από μας, αφού δε θα παίρνει ούτε κρασί ούτε τίποτε άλλο από το χωράφι του.
Το κρασί όμως είναι ελκυστικό ποτό και οι μπεκρούδες, όπως λέει ο ποιητής, κάνουν καλό μόνο στους ταβερνιάρηδες, γιατί τους αυξάνουν τα έσοδα, αλλά πολύ κακό στον αφέντη και στον εαυτό τους, αφού η υπέρμετρη οινοποσία τις παρασύρει σε ενέργειες και λόγους ανάρμοστους στην αξιοπρέπειά τους, κάτι που δε θα έπρατταν ποτέ, αν ήσαν νηφάλιες.

Ο Μνησίλοχος, φίλος του τραγικού Ευριπίδη, στις Θεσμοφοριάζουσες, ντυμένος γριά, εμφανίζεται στη συνέλευση των γυναικών και τις κατηγορεί για τα έργα τους αλλά και για την πονηριά τους. Τονίζει με νόημα πως αυτές ρουφούν το κρασί απ’ το πιθάρι με ένα δικό τους πρωτότυπο τρόπο. Έκοψαν, λέει, καλάμια και, βάζοντάς τα στο πιθάρι με το κρασί, ρουφούν και μεθούν, χωρίς να γίνονται αντιληπτές από τους αφέντες. ΄Αρα δεν μπεκρουλιάζουν μόνον οι άνδρες, κατά τον ποιητή, αλλά και οι γυναίκες, που είναι πολύ επινοητικές, ώστε να μη στερηθούν το ποτό που τόσο αγαπούν.
Επεί τάδ’ ουκ είρηχ’, οράς, ως στλεγγίδας λαβούσαι έπειτα σιφωνίζομεν τον οίνον.(557) Για παράδειγμα, δεν έχω πει, βλέπεις, ότι καλάμια παίρνοντας ρουφούμε απ’ τα πιθάρια το κρασί.

Το κρασί είναι ευπρόσδεκτο κέρασμα σε κάθε χαρά και κάθε ανθρώπινη επιτυχία. Γι’ αυτό και ο Καρίων, ο δούλος του Χρεμύλου, στον Πλούτο, φωνάζει στην κυρά του και χαρούμενος την προτρέπει να φέρει κρασί να πιει η ίδια, αφού της αρέσει και αυτής, γιατί της φέρνει είδηση καλή. Ανάβλεψε ο τυφλός Πλούτος, μετά από την επέμβαση του θεού Ασκληπιού και τώρα έρχεται στο σπίτι της!(644). Κι εδώ το κρασί έχει την τιμητική του.

Θα τελειώσουμε την αναφορά μας στο κρασί με μια ακόμη αναφορά του Αριστοφάνη στους Αχαρνείς, όπου οι Αθηναίοι πρέσβεις, που επιστρέφουν από την Περσία και τη Θράκη καυχώνται στη συνέλευση του λαού ότι περνούσαν καλά στις ξένες χώρες που υπηρετούσαν. Οι πρέσβεις από την Περσία λένε πως έπιναν γλυκόπιοτο κρασί σε κρυσταλλένια ποτήρια με τους βασιλιάδες της Περσίας και πως ο μεγάλος βασιλιάς στέλνει στην πόλη πολύ χρυσάφι, ενώ οι πρέσβεις από τη Θράκη ότι δήθεν τα πίνανε κι αυτοί με το Σιτάλκη, βασιλιά της Θράκης,  και ότι τους στέλνει στρατιωτικές ενισχύσεις. Ψεύδονται ασύστολα και οι δύο, γεγονός που αναγκάζει το Δικαιόπολη να φωνάξει δυνατά: Ε, Αθηναϊκέ λαέ, οι πρέσβεις σ’ εξαπατούν, σου λένε ψέματα! 
Το κρασί είπαν «ευφραίνει καρδίας» και είναι ευεργετικό στον άνθρωπο, φτάνει να το χρησιμοποιεί με μέτρο.

Ο Ουγκώ ισχυρίζεται πως το νερό το έφτιαξαν οι Θεοί, ενώ το κρασί οι άνθρωποι. Ίσως, του διέφυγε το «γιατί».Γιατί αλλιώς, αιτιολογώντας την άποψή του, θα συμπλήρωνε: το κρασί είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, για να μπορούν οι άνθρωποι μ' αυτό κατά την  οινοποσία τους, έστω και για λίγο, να νιώθουν σαν θεοί!