ΑΙΣΧΥΛΟΥ
ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ
(458 π.Χ)
ΠΑΡΟΝ (στ. 1 -192).Το αλυσοδέσιμο του Προμηθέα στο βράχο.
Ι. Πρόλογος (στ.1-127). Πρόταση ή εισβολή.
Ο Προμηθέας οδηγείται από το Κράτος, τη Βία και τον ΄Ηφαιστο στα πέρατα της γης, όπου και τον αλυσοδένουν σε ένα βράχο. Αιτία της τιμωρίας :έκλεψε από τους θεούς και παρέδωσε τη φωτιά στον άνθρωπο.
Εξωτερική δράση: κίνηση του Προμηθέα με τους δημίους του προς την τοποθεσία του μαρτυρίου, οι ενέργειες για το δέσιμο του ήρωα στο βράχο, η αποχώρηση. Ο ήρωας υποφέρει σιωπώντας, ενώ το Κράτος είναι σκληρό απέναντι στον ήρωα και πιστό όργανο του Δία, του οποίου τις εντολές εκτελεί.
Ο Ήφαιστος είναι διστακτικός και συμπονετικός απέναντι στο συγγενή του, τον εξάδελφό του. Ο τιτάνας, όταν μένει μόνος στην ερημιά του κόσμου, βάζει τις φωνές. Επικαλείται τον αιθέρα, τη Γη, τον Ήλιο και διαμαρτύρεται για όσα πάσχει, επειδή έσωσε τους ανθρώπους από τον τύραννο που ήθελε να τους εξοντώσει. Τον πνίγει η κατάφωρη αδικία. Έκανε καλό και βρήκε κακό!
ΙΙ.Πάροδος (στ.128-192).
Ακούγοντας τις κραυγές του οι Ωκεανίδες επισκέπτονται με το φτερωτό άρμα τους τον πάσχοντα τιτάνα. Είναι γεμάτες συμπόνια και λύπη για τον Προμηθέα και αποδοκιμάζουν την πράξη του Δία.
Οι Ωκεανίδες με τη στάση τους σημειώνουν την πρώτη αντίδραση στην απόφαση του Δία, αλλά και την πρώτη ηθική ενίσχυση του τιτάνα στο μαρτύριό του. (προϊδεασμός για την περαιτέρω στάση του χορού).
ΠΑΡΕΛΘΟΝ (στ.193 - 561) .Τα περασμένα θεών και ανθρώπων
Επίταση του δράματος
ΙΙΙ. Α' Επεισόδιο (στ.193 - 396)
Υπηρεσίες του Προμηθέα στους θεούς.
Ο Προμηθέας, στην παράκληση των Ωκεανίδων να αποκαλύψει το μυστικό του, αντί να απαντήσει ευθέως, κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν και αναφέρεται στη βοήθεια που έδωσε στο Δία να νικήσει τους Τιτάνες, και πως τώρα η ανταμοιβή του είναι η τιμωρία για εκούσιο αμάρτημα. Παρακαλεί τις Ωκεανίδες να κατεβούν από το όχημά τους, για να ολοκληρώσει τη διήγηση του.
Κατεβαίνουν από το άρμα τους οι Ωκεανίδες και το σκηνικό έχει ολοκληρωθεί, έτοιμο για την όλη δράση του δράματος.
Εμφανίζεται ο Ωκεανός και προτείνει να μεσολαβήσει ο ίδιος στο Δία για την άρση της ποινής του. Ο Προμηθέας απορρίπτει την πρόταση και λέγει στον Ωκεανό πως θα ’ρθει η στιγμή αυτή αλλά όχι σύντομα. Φεύγει άπρακτος ο Ωκεανός.
ΙV. Α' Στάσιμο (στ. 397-435)
Θρήνος για τον Προμηθέα.
Οι Ωκεανίδες παρηγορώντας τον Προμηθέα θλίβονται για τον τρόπο που κυβερνά ο νέος τύραννος του κόσμου, ενώ όλοι οι άνθρωποι από την Κολχίδα ως τη Σκυθία και την Μαιώτιδα λίμνη θρηνούν τη συμφορά του. Η άδικη τιμωρία του έχει συνταράξει το σύμπαν.
Κατάσταση
V.Β' Επεισόδιο (στ.436-525).
Υπηρεσίες του Προμηθέα στους ανθρώπους.
Ο Προμηθέας με την πράξη του πρόσφερε ένα μέσο στον άνθρωπο να βελτιώσει τη ζωή του. Αυτές τις υπηρεσίες στους ανθρώπους ανιστορεί ο θεός. Οι άνθρωποι ήταν σαν τα μωρά και εκείνος τους προίκισε με λογικό, με σκέψη, τους δίδαξε να ξεχωρίζουν τις εποχές, τους αριθμούς, την τέχνη και τα γράμματα, τους δίδαξε τη μουσική, τον τρόπο να βάζουν στο ζυγό τα ζώα κτλ.. Για όλα αυτά δε ζητά παρά μόνο την κατανόηση και τη συμπάθεια των ανθρώπων.
VI.Β΄Στάσιμο (στ.526-560)
Οι γυναίκες του χορού, επηρεασμένες από τα συμβάντα, εύχονται να μη γνωρίσουν ποτέ την παντοδυναμία ενός αντίπαλου Δία, να μην παραλείψουν κάτι από τις προσφορές του, ή να ξεστομίσουν παράτολμα λόγια. Αναπολούν τις ευτυχισμένες ημέρες, όταν παντρέψανε την αδελφή τους Ησιόνη με τον Προμηθέα. (Ξαφνική μεταβολή του Χορού που τονίζει την πλήρη εγκατάλειψη του Προμηθέα).
Τρίτο μέρος.
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ (Προφητεία στ. 562 - 907).
Κορύφωση.
VII. Γ΄ Επεισόδιο (στ. 561 -886).
Η Ιώ, θύμα του Δία, σε έξαλλη κατάσταση εισβάλλει στη σκηνή, γιατί την καταδιώκει η Ήρα. Ο Προμηθέας εξιστορεί τις περιπλανήσεις της Ιώς και προφητεύει το δικό της μέλλον: θα γεννηθεί από τους απογόνους της ένας ήρωας που θα σώσει και τον Προμηθέα από το μαρτύριο.
VIII. Γ΄ Στάσιμο (στ. 887-907).
Ο Χορός απεύχεται έναν αταίριαστο γάμο και δηλώνει πως ποτέ δε θα ήθελε να φτάσει στο σημείο να βρεθεί αντίπαλος του Δία.
ΠΑΡΟΝ (στ. 908-1093).
Καταστροφή
ΙΧ. Έξοδος (στ.908-1093). Εμφανίζεται ο Ερμής στη σκηνή και προσπαθεί με απειλές να αποσπάσει από τον ήρωα το μεγάλο του μυστικό. Ο Προμηθέας αρνείται να το πράξει και φεύγοντας άπρακτος ο Ερμής, ο Δίας, οργισμένος, κατακεραυνώνει τον Προμηθέα που χάνεται μέσα στα συντρίμμια μαζί με τις Ωκεανίδες που έμειναν δίπλα του.
Ο καθένας, που παίρνει την εξουσία στα χέρια του, δείχνεται σκληρός απέναντι των άλλων.Ο Δίας είχε αποκτήσει την εξουσία του κόσμου, αλλά δεν την είχε ακόμη εξασφαλίσει από κάθε κίνδυνο. Καταδιώκει και τιμωρεί τον Προμηθέα, γιατί αντιστάθηκε και δεν υπέκυψε στις εντολές του, δίνοντας τη φωτιά στον άνθρωπο, θεϊκό αγαθό, ενώ τον απειλούσε και με ένα μυστικό που γνώριζε ως γιος της Θέμιδας και της Γαίας, που έχουν συνενωθεί σε μία μορφή.
Η τραγωδία αποτελεί μια κραυγή έντονης διαμαρτυρίας κατά της αυθαιρεσίας, της τυραννίας, της ανάλγητης εξουσίας, της βίας και της αδικίας.
Δύο πανίσχυροι Θεοί, ο Δίας και η Ήρα, καταδιώκουν και τιμωρούν τον Προμηθέα και την Ιώ, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Τον Προμηθέα, τιμωρεί ο Δίας, γιατί έδωσε στον άνθρωπο τη φωτιά και γιατί δεν του αποκαλύπτει το μυστικό που ξέρει από τη μάνα του για την ανατροπή του.Την Ιώ, καταδιώκει η Ήρα υπό μορφή οίστριυ ,γιατί τη μισεί.
Ο Προμηθέας είναι αλυσοδεμένος στο βράχο και υποφέρει αδίκως,, ενώ η Ιώ, είναι κυνηγημένη σ’ όλη τη γη από τη ζήλεια μια θεάς και περιπλανάται παντού. Πληροφορείται όμως πως από τη δική της γενιά θα γεννηθεί αυτός που θα ρίξει από το θρόνο το πανίσχυρο ζευγάρι το Δία και τη ζηλόφθονη Ήρα.
Κέντρο δράσης του δράματος ο βράχος με τον αλυσοδεμένο Προμηθέα, όπου καταφθάνουν πρόσωπα που τον συμπονούν, αλλά και πρόσωπα μη επιθυμητά στον Τιτάνα, όπως είναι ο Ωκεανός ιδίως όμως ο Ερμής, το όργαντου Δία, η δειλία της νόησης.
Τον συμπαραστέκουν οι Ωκεανίδες και η βασανισμένη Ιώ.
Ο Προμηθέας για τη γενναία του πράξη να δώσει τη φωτιά στο ανθρώπινο γένος, έως τότε αγαθό μόνο των θεών, αντιμετωπίζει την εκδικητική μανία της Ολύμπιας εξουσίας, η οποία τον καταδικάζει και τον καρφώνει σε ένα βράχο να τον σπαράξουν τα όρνια. Μεσολαβητής της παντοδυναμίας του Δία για μια δήλωση μετάνοιας ο Ωκεανός και ο ακόμα σκληρότερος Ερμής, ο υποτακτικός του Δία. Ο γενναίος τιτάνας υποφέρει, αλλά παραμένει σαν το βραχο που τον έχουν καρφωμένο σταθερός και ανυποχώρητος. Αρνείται τον εξευτελισμόκαι την υποταγή στη βία. Κρατά την αξιοπρέπειά του και συνειδητά προτιμά το θάνατο από την ταπείνωση. Μαζί του στο θάνατο οδηγούνται οικειοθελώς και οι Ωκεανίδες, που έχουν ασπαστεί τις ιδέες του. Ο Προμηθέας μπορεί να θεωρείται το ητηημένο δίκιο, αλλά συμβολίζει την ελευθερία του πνεύματος, τις αρχές της δικαιοσύνης και της Δημοκρατίας. Στα μάτια του θεατή και του κόσμου νικητής δεν είναι η ανελέητη τυραννία, αλλά η γενναία και συνεπής με αρχές και υψηλές ιδέες πράξη.
ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ
(458 π.Χ)
ΠΑΡΟΝ (στ. 1 -192).Το αλυσοδέσιμο του Προμηθέα στο βράχο.
Ι. Πρόλογος (στ.1-127). Πρόταση ή εισβολή.
Ο Προμηθέας οδηγείται από το Κράτος, τη Βία και τον ΄Ηφαιστο στα πέρατα της γης, όπου και τον αλυσοδένουν σε ένα βράχο. Αιτία της τιμωρίας :έκλεψε από τους θεούς και παρέδωσε τη φωτιά στον άνθρωπο.
Εξωτερική δράση: κίνηση του Προμηθέα με τους δημίους του προς την τοποθεσία του μαρτυρίου, οι ενέργειες για το δέσιμο του ήρωα στο βράχο, η αποχώρηση. Ο ήρωας υποφέρει σιωπώντας, ενώ το Κράτος είναι σκληρό απέναντι στον ήρωα και πιστό όργανο του Δία, του οποίου τις εντολές εκτελεί.
Ο Ήφαιστος είναι διστακτικός και συμπονετικός απέναντι στο συγγενή του, τον εξάδελφό του. Ο τιτάνας, όταν μένει μόνος στην ερημιά του κόσμου, βάζει τις φωνές. Επικαλείται τον αιθέρα, τη Γη, τον Ήλιο και διαμαρτύρεται για όσα πάσχει, επειδή έσωσε τους ανθρώπους από τον τύραννο που ήθελε να τους εξοντώσει. Τον πνίγει η κατάφωρη αδικία. Έκανε καλό και βρήκε κακό!
ΙΙ.Πάροδος (στ.128-192).
Ακούγοντας τις κραυγές του οι Ωκεανίδες επισκέπτονται με το φτερωτό άρμα τους τον πάσχοντα τιτάνα. Είναι γεμάτες συμπόνια και λύπη για τον Προμηθέα και αποδοκιμάζουν την πράξη του Δία.
Οι Ωκεανίδες με τη στάση τους σημειώνουν την πρώτη αντίδραση στην απόφαση του Δία, αλλά και την πρώτη ηθική ενίσχυση του τιτάνα στο μαρτύριό του. (προϊδεασμός για την περαιτέρω στάση του χορού).
ΠΑΡΕΛΘΟΝ (στ.193 - 561) .Τα περασμένα θεών και ανθρώπων
Επίταση του δράματος
ΙΙΙ. Α' Επεισόδιο (στ.193 - 396)
Υπηρεσίες του Προμηθέα στους θεούς.
Ο Προμηθέας, στην παράκληση των Ωκεανίδων να αποκαλύψει το μυστικό του, αντί να απαντήσει ευθέως, κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν και αναφέρεται στη βοήθεια που έδωσε στο Δία να νικήσει τους Τιτάνες, και πως τώρα η ανταμοιβή του είναι η τιμωρία για εκούσιο αμάρτημα. Παρακαλεί τις Ωκεανίδες να κατεβούν από το όχημά τους, για να ολοκληρώσει τη διήγηση του.
Κατεβαίνουν από το άρμα τους οι Ωκεανίδες και το σκηνικό έχει ολοκληρωθεί, έτοιμο για την όλη δράση του δράματος.
Εμφανίζεται ο Ωκεανός και προτείνει να μεσολαβήσει ο ίδιος στο Δία για την άρση της ποινής του. Ο Προμηθέας απορρίπτει την πρόταση και λέγει στον Ωκεανό πως θα ’ρθει η στιγμή αυτή αλλά όχι σύντομα. Φεύγει άπρακτος ο Ωκεανός.
ΙV. Α' Στάσιμο (στ. 397-435)
Θρήνος για τον Προμηθέα.
Οι Ωκεανίδες παρηγορώντας τον Προμηθέα θλίβονται για τον τρόπο που κυβερνά ο νέος τύραννος του κόσμου, ενώ όλοι οι άνθρωποι από την Κολχίδα ως τη Σκυθία και την Μαιώτιδα λίμνη θρηνούν τη συμφορά του. Η άδικη τιμωρία του έχει συνταράξει το σύμπαν.
Κατάσταση
V.Β' Επεισόδιο (στ.436-525).
Υπηρεσίες του Προμηθέα στους ανθρώπους.
Ο Προμηθέας με την πράξη του πρόσφερε ένα μέσο στον άνθρωπο να βελτιώσει τη ζωή του. Αυτές τις υπηρεσίες στους ανθρώπους ανιστορεί ο θεός. Οι άνθρωποι ήταν σαν τα μωρά και εκείνος τους προίκισε με λογικό, με σκέψη, τους δίδαξε να ξεχωρίζουν τις εποχές, τους αριθμούς, την τέχνη και τα γράμματα, τους δίδαξε τη μουσική, τον τρόπο να βάζουν στο ζυγό τα ζώα κτλ.. Για όλα αυτά δε ζητά παρά μόνο την κατανόηση και τη συμπάθεια των ανθρώπων.
VI.Β΄Στάσιμο (στ.526-560)
Οι γυναίκες του χορού, επηρεασμένες από τα συμβάντα, εύχονται να μη γνωρίσουν ποτέ την παντοδυναμία ενός αντίπαλου Δία, να μην παραλείψουν κάτι από τις προσφορές του, ή να ξεστομίσουν παράτολμα λόγια. Αναπολούν τις ευτυχισμένες ημέρες, όταν παντρέψανε την αδελφή τους Ησιόνη με τον Προμηθέα. (Ξαφνική μεταβολή του Χορού που τονίζει την πλήρη εγκατάλειψη του Προμηθέα).
Τρίτο μέρος.
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ (Προφητεία στ. 562 - 907).
Κορύφωση.
VII. Γ΄ Επεισόδιο (στ. 561 -886).
Η Ιώ, θύμα του Δία, σε έξαλλη κατάσταση εισβάλλει στη σκηνή, γιατί την καταδιώκει η Ήρα. Ο Προμηθέας εξιστορεί τις περιπλανήσεις της Ιώς και προφητεύει το δικό της μέλλον: θα γεννηθεί από τους απογόνους της ένας ήρωας που θα σώσει και τον Προμηθέα από το μαρτύριο.
VIII. Γ΄ Στάσιμο (στ. 887-907).
Ο Χορός απεύχεται έναν αταίριαστο γάμο και δηλώνει πως ποτέ δε θα ήθελε να φτάσει στο σημείο να βρεθεί αντίπαλος του Δία.
ΠΑΡΟΝ (στ. 908-1093).
Καταστροφή
ΙΧ. Έξοδος (στ.908-1093). Εμφανίζεται ο Ερμής στη σκηνή και προσπαθεί με απειλές να αποσπάσει από τον ήρωα το μεγάλο του μυστικό. Ο Προμηθέας αρνείται να το πράξει και φεύγοντας άπρακτος ο Ερμής, ο Δίας, οργισμένος, κατακεραυνώνει τον Προμηθέα που χάνεται μέσα στα συντρίμμια μαζί με τις Ωκεανίδες που έμειναν δίπλα του.
Ο καθένας, που παίρνει την εξουσία στα χέρια του, δείχνεται σκληρός απέναντι των άλλων.Ο Δίας είχε αποκτήσει την εξουσία του κόσμου, αλλά δεν την είχε ακόμη εξασφαλίσει από κάθε κίνδυνο. Καταδιώκει και τιμωρεί τον Προμηθέα, γιατί αντιστάθηκε και δεν υπέκυψε στις εντολές του, δίνοντας τη φωτιά στον άνθρωπο, θεϊκό αγαθό, ενώ τον απειλούσε και με ένα μυστικό που γνώριζε ως γιος της Θέμιδας και της Γαίας, που έχουν συνενωθεί σε μία μορφή.
Η τραγωδία αποτελεί μια κραυγή έντονης διαμαρτυρίας κατά της αυθαιρεσίας, της τυραννίας, της ανάλγητης εξουσίας, της βίας και της αδικίας.
Δύο πανίσχυροι Θεοί, ο Δίας και η Ήρα, καταδιώκουν και τιμωρούν τον Προμηθέα και την Ιώ, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Τον Προμηθέα, τιμωρεί ο Δίας, γιατί έδωσε στον άνθρωπο τη φωτιά και γιατί δεν του αποκαλύπτει το μυστικό που ξέρει από τη μάνα του για την ανατροπή του.Την Ιώ, καταδιώκει η Ήρα υπό μορφή οίστριυ ,γιατί τη μισεί.
Ο Προμηθέας είναι αλυσοδεμένος στο βράχο και υποφέρει αδίκως,, ενώ η Ιώ, είναι κυνηγημένη σ’ όλη τη γη από τη ζήλεια μια θεάς και περιπλανάται παντού. Πληροφορείται όμως πως από τη δική της γενιά θα γεννηθεί αυτός που θα ρίξει από το θρόνο το πανίσχυρο ζευγάρι το Δία και τη ζηλόφθονη Ήρα.
Κέντρο δράσης του δράματος ο βράχος με τον αλυσοδεμένο Προμηθέα, όπου καταφθάνουν πρόσωπα που τον συμπονούν, αλλά και πρόσωπα μη επιθυμητά στον Τιτάνα, όπως είναι ο Ωκεανός ιδίως όμως ο Ερμής, το όργαντου Δία, η δειλία της νόησης.
Τον συμπαραστέκουν οι Ωκεανίδες και η βασανισμένη Ιώ.
Ο Προμηθέας για τη γενναία του πράξη να δώσει τη φωτιά στο ανθρώπινο γένος, έως τότε αγαθό μόνο των θεών, αντιμετωπίζει την εκδικητική μανία της Ολύμπιας εξουσίας, η οποία τον καταδικάζει και τον καρφώνει σε ένα βράχο να τον σπαράξουν τα όρνια. Μεσολαβητής της παντοδυναμίας του Δία για μια δήλωση μετάνοιας ο Ωκεανός και ο ακόμα σκληρότερος Ερμής, ο υποτακτικός του Δία. Ο γενναίος τιτάνας υποφέρει, αλλά παραμένει σαν το βραχο που τον έχουν καρφωμένο σταθερός και ανυποχώρητος. Αρνείται τον εξευτελισμόκαι την υποταγή στη βία. Κρατά την αξιοπρέπειά του και συνειδητά προτιμά το θάνατο από την ταπείνωση. Μαζί του στο θάνατο οδηγούνται οικειοθελώς και οι Ωκεανίδες, που έχουν ασπαστεί τις ιδέες του. Ο Προμηθέας μπορεί να θεωρείται το ητηημένο δίκιο, αλλά συμβολίζει την ελευθερία του πνεύματος, τις αρχές της δικαιοσύνης και της Δημοκρατίας. Στα μάτια του θεατή και του κόσμου νικητής δεν είναι η ανελέητη τυραννία, αλλά η γενναία και συνεπής με αρχές και υψηλές ιδέες πράξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου