ΑΝΤΙΠΑΤΡΟΣ, Ο ΙΚΑΝΟΣ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Τα μεγάλα έργα στον κόσμο δεν είναι αποτέλεσμα τύχης.  Οφείλονται στις ικανότητες ιδιοφυών ηγετών,  άξιων συνεργατών και άλλων παραγόντων. Η επιλογή άξιων συνεργατών  και τοποθέτησή των σε θέσεις όπου ο καθένας έχει δείξει δείγματα ικανότητας, αποτελεί ευθύνη του ηγέτη και εχέγγυο επιτυχίας στο έργο του, αν βέβαια συντρέξουν και άλλοι λόγοι. 
Μια τέτοια ικανή ηγετική προσωπικότητα, που επέλεξε με επιτυχία τους συνεργάτες του, οι οποίοι τον βοήθησαν σημαντικά στο έργο του και στην έξοδο της Μακεδονίας από τον κλοιό των επικινδύνων γειτόνων του  Ιλλυριών, Γετών και άλλων, ήταν και ο Φίλιππος Β', ο βασιλιάς της Μακεδονίας.
Πετυχημένη χαρακτηρίζεται η επιλογή και η τοποθέτηση από το Φίλιππο τόσο του στρατηγού Παρμενίωνα στο στρατό του όσο και εκείνη του στρατηγού Αντίπατρου ως βοηθού του.Τους ίδιους δοκιμασμένους για την ικανότητά τους άνδρες επέλεξε αργότερα και ο Αλέξανδρος. Τον πρώτο κράτησε δίπλα του ως έμπειρο στρατηγό στην εκστρατεία του κατά των Περσών, ενώ το δεύτερο όρισε ως αντιβασιλέα στη Μακεδονία, όσο χρόνο θα απουσίαζε εκείνος στην εκστρατεία κατά των Περσών. Και οι δύο ανταποκρίθηκαν στην εμπιστοσύνη του Αλέξανδρου και βοήθησαν σημαντικά στην επιτυχία της εκστρατείας, ασχέτως αν αργότερα ο Αλέξανδρος δεν τους συμπεριφέρθηκε όπως το άξιζαν.

Μπορεί η σημαντική προσφορά του Αντίπατρου ως επιτρόπου στη Μακεδονία να μην προβλήθηκε όσο έπρεπε, αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπήρξε σημαντικό. Η μη προβολή του Αντίπατρου οφείλεται στη συγκυρία, γιατί όλα τα φώτα στράφηκαν προς την προσωπικότητα του νεαρού βασιλιά Αλέξανδρου και η λαμπρή του ακτινοβολία κάλυψε τη λάμψη του αντιβασιλέα του, χωρίς, βέβαια, να αφανίσει την αξία του και τις ικανότητές του.
Ο Αντίπατρος έδειξε το χαρακτήρα και τις ικανότητές του από τότε που άρχισε τη συνεργασία του με το Φίλιππο Β΄, το βασιλιά της Μακεδονίας. Στάθηκε δίπλα του με πίστη και αφοσίωση  στην προσπάθεια του βασιλιά του να δημιουργήσει ένα Μακεδονικό κράτος ισχυρό στρατιωτικά και μ' αυτό να συντρίψει τους εχθρούς του στη βαλκανική και στη συνέχεια να προχωρήσει στην ένωση όλων των Ελλήνων υπό το σκήπτρο του και να τους οδηγήσει εναντίον των Περσών. Ο Φίλιππος που εξετίμησε τις αρετές και τη σύνεση του φίλου του τον επέλεξε βοηθό του και του εμπιστεύθηκε διάφορες σημαντικές αποστολές.
Ο Αντίπατρος, ήταν γιος του Ιόλα από την Πέλλα.. Καταγόταν από αρχοντική οικογένεια και έλαβε επιμελημένη μόρφωση. Γρήγορα ξεχώρισε, λόγω των αρετών του, ανάμεσα στους ομηλίκους του για τη σύνεση, τη γενναιότητα και την ευθυκρισία του, αρετές που εκτίμησε ο Φίλιππος Β΄ και του εμπιστεύθηκε σημαντικές αποστολές κατά τη διάρκεια της πετυχημένης βασιλείας του. Λέγεται μάλιστα ότι του είχε τόση εμπιστοσύνη, ώστε να λέει γι’ αυτόν: «Εκοιμήθη ησύχως,  επειδή Αντίπας (τρος) ηγρύπνει».

 Φαίνεται πως ήταν μια πάγια αρχή του Μακεδόνα βασιλιά να επαινεί και δημόσια τους άξιους συνεργάτες του. Γι’ αυτό δε δίστασε να επαινέσει και το στρατηγό του Παρμενίωνα, λέγοντας ότι «οι Αθηναίοι κάποτε καταφέρνουν να ανακαλύπτουν δέκα στρατηγούς, εγώ ανακάλυψα μόνον ένα στη ζωή μου, τον Παρμενίωνα» (Πλουτ. Ηθικά 177C 2).

Τέτοιες συμπεριφορές και ομολογίες από το Φίλιππο Β΄ για τους συνεργάτες του, όχι μόνο ενίσχυαν τους δεσμούς φιλίας μεταξύ βασιλιά και αξιωματούχων, αλλά εδραίωναν και την αγάπη του λαού στο πρόσωπό του, όταν διαπίστωνε πως κυβερνιέται από ένα ικανό, θαρραλέο, αποφασιστικό και ειλικρινή βασιλιά, όπως ήταν ο Φίλιππος Β΄, ο τριτότοκος γιος του Αμύντα Γ΄και της Ευρυδίκης.

Ο Φίλιππος, στην προσπάθεια του να εδραιώσει την αρχή του στο εσωτερικό αλλά και στους γύρω γείτονές του, δε χρησιμοποιούσε μόνο τη δύναμη των όπλων και τη διπλωματία αλλά και άλλα μέσα, όπως ήταν οι γάμοι σκοπιμότητας που τελούσε ο ίδιος. Είναι γνωστό πως, όταν γνώρισε την Ολυμπιάδα ή Μυρτάλη, είχε τελέσει ως τότε άλλους τρεις τέτοιους γάμους.

Πριν από την Ολυμπιάδα είχε γνωρίσει τη Φίλα από την Ελίμια, με την οποία απέκτησε τον Κάρανο, μετά γνώρισε τη Λαρισαία Φιλίνη, που του γέννησε δύο παιδιά: το Φίλιππο Αρριδαίο και τον Αμφίμαχο. Τρίτη γυναίκα στη ζωή του ήταν Αυδάτα από την Ιλλυρία, η οποία όμως πέθανε το 357 κατά τον τοκετό, φέρνοντας στον κόσμο ένα κορίτσι, την Κύννα ή Κυνάνη.

Η γνωριμία του με την Ολυμπιάδα ήταν τυχαία, αλλά σημαντική για τον ίδιο. Τη γνώρισε το 357 π.Χ. στη Σαμοθράκη, όταν, συνοδευόμενος από το φίλο του και στρατηγό Αντίπατρο, επισκέφτηκε το ωραίο νησί στο οποίο τελούνταν τα μυστήρια των Καβείρων, απογόνων του Ηφαίστου, θεού των ηφαιστείων. Μερικοί λένε ότι μετέβη εκεί, για να εξαγνισθεί για το φόνο συγγενικών προσώπων, κάτι που θεωρείται απίθανο, αν ληφθούν υπόψη ο χαρακτήρας  και οι ιδέες του Φιλίππου Β΄.

Η Ολυμπιάδα είχε επισκεφτεί κι αυτή τότε τη Σαμοθράκη, για να μυηθεί στα μυστήρια των Καβείρων. Ήταν πριγκίπισσα της Μολοσσίας, μόλις 19 χρόνων, όμορφη, δυναμική και με επίγνωση της καλλονής της. Ο Φίλιππος, μόλις την είδε, εντυπωσιάστηκε όχι μόνο από την ομορφιά της αλλά και από το δυναμικό της χαρακτήρα. Η συμπάθεια ήταν αμοιβαία και τον ίδιο χρόνο (357 π.Χ.) τελέστηκαν οι γάμοι τους, με τη συγκατάθεση του θείου της Αρρύβα, στη θέση του πατέρα της Νεοπτόλεμου, που είχε πεθάνει.

Πολλοί υποστηρίζουν, κρίνοντας από τις σχέσεις μεταξύ του βασιλικού ζευγαριού, πως κι αυτός ο γάμος είχε χαρακτήρα πολιτικό και αποσκοπούσε να συνδέσει  το κράτος των Μολοσσών της Ηπείρου με το δικό του. Πάντως, με το γάμο αυτό ενώθηκαν δύο βασιλικές δυναστείες: η δυναστεία των Αργεαδών του Φιλίππου Β΄, με απώτατο πρόγονο τον Ηρακλή, και η δυναστεία των Αιακιδών της Ολυμπιάδας, με πρόγονο τον Αχιλλέα. Και το αποτέλεσμα του γάμου αυτού ήταν να γεννηθεί ο Αλέξανδρος Γ΄ο Μακεδών.

Η Ολυμπιάδα, ήταν η δεύτερη κόρη του Νεοπτόλεμου, βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου και γεννήθηκε το 376 π.Χ. στην Πασσαρώνα, πρωτεύουσα του βασιλείου. Λέγεται ότι το όνομά της ήταν Πολυξένη, όταν ήταν παιδί, Μυρτάλη, όταν παντρεύτηκε το Φίλιππο Β΄ το 357 π.Χ,. και Ολυμπιάδα, ονομάστηκε από το Φίλιππο, ύστερα από τη νίκη του βασιλικού ίππου στους Ολυμπιακούς αγώνες (356 π.Χ.)

Αντίπατρος συνοδός του Αλέξανδρου στην Αθήνα

Ο Φίλιππος, στην προσπάθειά του να αναγκάσει τους νότιους Έλληνες να ενταχθούν κι αυτοί στο Κοινό των Ελλήνων, ύστερα από πολλές δυσκολίες και αγώνες, κατέλαβε την Ελάτεια, οπότε ο δρόμος για τη Βοιωτία και Αττική ήταν πλέον ανοιχτός. Η είδηση μεταδόθηκε γρήγορα στην Αθήνα και προκάλεσε τρόμο, γεγονός που ανάγκασε τους Αθηναίους, υπακούοντας στα κελεύσματα του Δημοσθένη, να συμμαχήσουν με τη Θήβα και να αντιταχθούν στην προέλαση του Φιλίππου προς τη νότια Ελλάδα.

Ο συμμαχικός στρατός από Αθηναίους, Θηβαίους και άλλους συγκεντρώθηκε στον κάμπο της Χαιρώνειας και αντιμετώπισε το στρατό του Φιλίππου, αλλά ηττήθηκε κατά κράτος. Ο Φίλιππος όμως, που ήθελε τη συμμαχία της Αθήνας, έδειξε μεγάλη επιείκεια προς τους Αθηναίους, ενώ τιμώρησε σκληρά τους άλλους.

Τις διαπραγματεύσεις ειρήνευσης με την Αθήνα ανέθεσε στον Αντίπατρο και τον Παρμενίωνα, που συνόδευαν το νεαρό Αλέξανδρο στην Αθήνα, ο οποίος μετέφερε την τέφρα των πεσόντων Αθηναίων στη μάχη της Χαιρώνειας (388 π.Χ.). Εκτός τούτου ο Φίλιππος αναγνώρισε την κυριαρχία της Αθήνας επί των νησιών του Αιγαίου συμπεριλαμβανομένων της Δήλου και της Σάμου, απελευθέρωσε όλους τους Αθηναίους αιχμαλώτους (2.οοο) χωρίς λύτρα, επανέφερε τους εξόριστους φίλους του και θανάτωσε τους κυριότερους των αντιπάλων του. Αντί όλων αυτών το μόνο που απαιτούσε από τους Αθηναίους ήταν να προσχωρήσουν στο σύμφωνο ειρήνης και να συμμετάσχουν στο συνέδριο των Ελλήνων που σχεδίαζε να συγκαλέσει.

 Οι Αθηναίοι, εκτιμώντας τη χειρονομία καλής θέλησης του Φιλίππου, με τιμητικά ψηφίσματα, αποφάσισαν να στηθεί ο ανδριάντας του Φιλίππου στην Αγορά, να δοθούν πολιτικά δικαιώματα στον ίδιο και τον Αλέξανδρο, καθώς στους  στρατηγούς της επιτροπής Αντίπατρο και Παρμενίωνα..

Αντίπατρος-Αλέξανδρος Γ΄ο Μακεδών

Ο Αντίπατρος, όσο πιστός στάθηκε στο Φίλιππο Β΄ και τον βοήθησε σημαντικά στην επιτυχία της πολιτικής του, άλλο τόσο πιστός στάθηκε και δίπλα στο νεαρό Αλέξανδρο, αμέσως μετά τη δολοφονία του πατέρα του.

Μαζί με τον Παρμενίωνα και άλλους φίλους του Αλέξανδρου υποστήριξαν δυναμικά την υποψηφιότητά του Αλέξανδρου για την ανάρρησή του στο μακεδονικό θρόνο, μια και υπήρχαν πολλοί διεκδικητές.

 «Η εκλογή, γράφει ο Χάμμοντ στο βιβλίο του με τίτλο «Μέγας Αλέξανδρος ένας ιδιοφυής» δεν ήταν εκ των προτέρων δεδομένη, επειδή  ήταν γνωστό ότι υπήρχε κάποια αποδοχή στις απαιτήσεις του Αμύντα, που υπήρξε βασιλιάς ως ανήλικος από το 359 ως το 357, και επίσης υπήρχαν οι γιοι (Ηρομένης και Αρραβαίος) του Αερόπου, βασιλιά από το 397 ως το 394. Οι Εταίροι συσπειρώθηκαν γύρω από τον Αλέξανδρο. Ένας  από αυτούς, ο Αλέξανδρος Λυγκηστής, γιος του Αερόπου, ήταν ο πρώτος που φώναξε ¨Αλέξανδρος, γιος του Φιλίππου» και η Συνέλευση εξέλεξε τον Αλέξανδρο θριαμβευτικά»

Κι ενώ το σώμα του νεκρού Φιλίππου βρισκόταν ακόμη στο χώρο της δολοφονίας και ο συγκλονισμός των παρισταμένων από το θάνατό του  ήταν μεγάλος, ένοπλοι άνδρες, που βρίσκονταν εκεί, αξιωματούχοι και στρατηγοί, συγκεντρώθηκαν αμέσως και συγκρότησαν την πρώτη Συνέλευση. Πρόεδρό της εξέλεξαν τον Αντίπατρο.

Ακολούθησε η ομιλία του Αλέξανδρου  στους Μακεδόνες.

«…έφη γαρ όνομα μόνον διηλλάχθαι βασλέως, τας δε πράξεις χειρισθήσεσθαι μηδέν καταδεέστερον της επί του πατρός γενομένης οικονομίας έπειτα ταις πρεσβείαις χρηματίσας φιλανθρώπως παρεκάλεσε τους Έλληνας τηρείν την προς αυτόν πατροπαράδοτον εύναοιαν.»

« Είπε  πως με το θάνατο του Φιλίππου μόνο το όνομα του βασιλιά άλλαξε και ότι οι πράξεις του δε θα ήταν κατά κανένα τρόπο κατώτερες από τη διακυβέρνηση του πατέρα του. Έπειτα δέχθηκε φιλόφρονα σε ακρόαση τις διάφορες πρεσβείες και ζήτησε από τους Έλληνες να τηρήσουν και προς αυτόν την ίδια ευνοϊκή στάση που είχαν προς τον πατέρα του».(Διόδ. Σικελ. 17,2,3).

Ο νεαρός βασιλιάς, αφού εδραίωσε την εξουσία του με τη βοήθεια και των φίλων του, ετοιμάστηκε να υλοποιήσει την εντολή που του έδωσε στην Κόρινθο το Κοινό των Ελλήνων, πλην όμως μια μακεδονική συνήθεια  ήθελε το βασιλιά της να φροντίζει για τη διαδοχή, πριν κινήσει για τον πόλεμο. Γι’ αυτό και οι δύο στρατηγοί, Παρμενίων και Αντίπατρος, τον συμβούλεψαν να τηρήσει την αρχή αυτή.

Ο Αλέξανδρος τους άκουσε με προσοχή, αλλά δήλωσε: «πως θα ήταν ντροπή για κάποιον που η Ελλάδα τον έκανε γενικό αρχηγό του πολέμου και ταυτόχρονα έχει κληρονομήσει από τον πατέρα του έναν ανίκητο στρατό να κάθεται να τελεί γάμους και να περιμένει να γεννηθούν παιδιά.. Τους εξήγησε ποιο είναι το συμφέρον τους και τους προέτρεψε με τα λόγια του προς τον αγώνα»(Δ.Σικελ.17, 16,2).

Επείγετο να εκτελέσει την εντολή που του έδωσε το Κοινό των Ελλήνων στην Κόρινθο και άρχισε να ετοιμάζεται πυρετωδώς. Θεώρησε όμως καλό, πριν κινήσει για τη μεγάλη εκστρατεία, να επιλέξει τους ανθρώπους εκείνους που κατά την άποψή του θα του ήταν έμπιστοι και ικανοί να τον βοηθήσουν αποτελεσματικά κατά την απουσία του από την Ελλάδα. Γιατί πίστευε πως μόνο κατάλληλοι άνδρες στην κατάλληλη θέση θα μπορούσαν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στο δύσκολο έργο που του ανέθεσε το Πανελλήνιο. Η επιλογή δεν ήταν δύσκολη για τον Αλέξανδρο. Αμέσως εμπιστεύτηκε τη διοίκηση του κράτους στον Αντίπατρο, όταν εκείνος ανέλαβε την εκστρατεία εναντίον των Τριβαλλών, ενώ λίγο αργότερα, όταν ανέλαβε να εκστρατεύσει στην Ασία εναντίον των Περσών, τον όρισε  επιμελητή του κράτους με δικαίωμα να ασκεί για λογαριασμό του βασιλιά του όλα τα απορρέοντα από τη θέση αυτή καθήκοντα κατά την απουσία του στην εκστρατεία. «τα μεν κατά Μακεδονίαν τε και τους Έλληνας Αντιπάτρω επιτρέψας» (Αρρ, Αλεξ Άνάβ. Α ,11).

Του άφησε ακόμη στη διάθεσή του 12 χιλιάδες φαλαγγίτες, χίλιους ιππείς, και πεντακόσιους ελαφρά οπλισμένους ιππείς, για να επιβάλλει την τάξη στη Μακεδονική επικράτεια, να επιτηρεί τους γύρω από το μακεδονικό κράτος λαούς, να στρατολογεί και να ενισχύει κάθε χρόνο το εκστρατευτικό σώμα του Αλέξανδρου με  έμψυχο και άψυχο υλικό.

Καλύτερη επιλογή δε θα μπορούσε να κάνει ο ευφυής νεαρός βασιλιάς της Μακεδονίας. Την επαλήθευσαν τα γεγονότα που ακολούθησαν, αφού ο Αντίπατρος, όλα τα χρόνια της απουσίας του βασιλιά του στην Ασία, όχι μόνο τήρησε την τάξη στον Ελλαδικό χώρο αλλά και του έστελνε τακτικά  στρατιωτικές ενισχύσεις και διάφορα υλικά που χρειαζόταν στην εκστρατεία  του.

Από ένα πρόχειρο υπολογισμό που μπορεί να κάνει κανείς από τις πληροφορίες που παρέχει ο Αρριανός, ο Αντίπατρος έστειλε έγκαιρα στον Αλέξανδρο όλα τα χρόνια του πολέμου σχεδόν διπλάσιες στρατιωτικές δυνάμεις από εκείνες που είχε ο στρατηλάτης, όταν κίνησε εναντίον των Περσών.

Μόνο τον πρώτο χρόνο της εκστρατείας, την Άνοιξη του 333 π.Χ., όταν ο Αλέξανδρος βρισκότανε ακόμη στο Γόρδιο, ο Αντίπατρος ετοίμασε και του έστειλε στρατιωτικές ενισχύσεις, που ξεπερνούσαν τους 3.000 πεζούς και 650 ιππείς.(Περισσότερα για τις στρατιωτικές ενισχύσεις στο βιβλίο «Αλέξανδρος ο Μέγας, ο αήττητος στρατηλάτης και οραματιστής ενός νέου κόσμου», Εκδ. γράμμα, Θεσσαλονίκη 2011).

Ο Αλέξανδρος, όμως που υπεραγαπούσε τη μητέρα του, δεν αδιαφόρησε και γι’ αυτήν. Θέλοντας να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες της, ανέθεσε σ’ αυτήν την ευθύνη να τελεί τις θυσίες στους θεούς, να συνεχίζει τις παραδοσιακές τελετές των Αργειαδών, καθώς κι εκείνες προς τιμή του θεού Διόνυσου. Ο Χάμμοντ σημειώνει: «Επιπλέον υπήρχαν τμήματα της δημόσιας διοίκησης που διηύθυνε ο ίδιος ο βασιλιάς. Η υπευθυνότητα για όλα αυτά τα ζητήματα στην απουσία του βασιλιά δινόταν σε έναν αξιωματούχο που τον έλεγαν «Προστάτη της Βασιλείας». Ο Αλέξανδρος ανέθεσε αυτό το αξίωμα στη βασίλισσα μητέρα του. Ξέρουμε ότι κατά την απουσία του εκείνη θυσίαζε αντί αυτού και ότι ήταν ειδική στις παραδοσιακές τελετές των Αργεαδών και τις τελετές του Διονύσου».

Επειδή όμως τα όρια ευθύνης μεταξύ Αντίπατρου και Ολυμπιάδας δεν ήταν σαφώς καθορισμένα, γι’ αυτό πολλές φορές παρατηρούνταν τριβές μεταξύ τους, τις οποίες όμως έλυνε με σοφό τρόπο, έστω και από μακριά, ο Αλέξανδρος.  

Μένοντας όμως ως επίτροπος, επιτηρητής του κράτους στη Μακεδονία, ο Αντίπατρος, όχι μόνο διατήρησε την τάξη στην επικράτεια του Μακεδονικού κράτους, αλλά αντιμετώπισε με επιτυχία και κάποιες αποσταθεροποιητικές κινήσεις των εχθρών της. Με διαταγή του ο ναύαρχος Πρωτέας διασκόρπισε τον περσικό στόλο υπό το Δατάμη, που ναυλοχούσε στη Σίφνο, προλαμβάνοντας τον κίνδυνο αποστασίας των Ελλήνων (333 π.Χ.). Την ίδια επιτυχία σημείωσε και λίγο αργότερα, εναντίον του Μακεδόνα αποστάτη στρατηγού της Θράκης Μέμνονα, που επεδίωκε την ανεξαρτησία του από τη Μακεδονική κυριαρχία, ενώ την ίδια στιγμή ο περσικός στόλος με το Φαρνάβαζο απειλούσε τις Ελληνικές πόλεις. Ο Αντίπατρος τους αντιμετώπισε με επιτυχία κι αυτούς, αλλά δεν πρόλαβε να αποτρέψει τον Άγη, βασιλιά της Σπάρτης, να ξεσηκωθεί πολύ αργότερα εναντίον της Μακεδονικής τυραννίας, τη στιγμή που ο Αλέξανδρος προχωρούσε προς την παλιά πρωτεύουσα του περσικού κράτους την Περσέπολη (330 π.Χ.).

Κι ενώ ο Αλέξανδρος, κυρίαρχος πια του Περσικού κράτους, έσπευδε προς την Περσέπολη, όπου φυλάγονταν οι ανυπολόγιστης αξίας θησαυροί του κράτους, στην Ελλάδα ο Αντίπατρος καλούνταν να δείξει τη δύναμή του και τις ικανότητές, προκειμένου να αντιμετωπίσει την εξέγερση της Σπάρτης, η οποία ποτέ δεν αποδέχτηκε τη νέα κατάσταση και πίστεψε πως ήταν καιρός, με το βασιλιά της ΄Αγη και τη βοήθεια των συμμάχων της, να πετύχει την αναξαρτητοποίησή της από τη Μακεδονική κυριαρχία. Στην κίνηση αυτή μετείχαν και άλλες πόλεις της Πελοποννήσου, οποίες συγκέντρωσαν μια αξιόλογη στρατιωτική δύναμη, μεγαλύτερη των τριάντα χιλιάδων, και απειλούσε τους Μακεδόνες. Η Αθήνα θέλησε να μετάσχει κι αυτή στη συμμαχία της Σπάρτης, αλλά στη Βουλή των Αθηνών οι μετριοπαθείς, Αισχίνης και Δημάδης, υποστήριξαν τη νομιμοφροσύνη, ενώ αντίθετα ο Δημοσθένης ήθελε να ενωθεί με τις δυνάμεις της Σπάρτης και να βγάλει έξω τον αθηναϊκό στόλο. Η πρόταση απορρίφθηκε και η συμμαχία της Σπάρτης έμεινε χωρίς τη συμμετοχή της Αθήνας.

Ο Αντίπατρος όμως, που στο διάστημα αυτό είχε λάβει χρήματα από τον Αλέξανδρο, μέσω  του Μένητα από την Πέλλα, τον οποίο διόρισε ο Αλέξανδρος υπεύθυνο για την ασφάλεια των επικοινωνιών με την Ελλάδα, του έστειλε 3000 τάλαντα, για να τα προσφέρει στον Αντίπατρο . Μ' αυτά τα χρήματα ο Αντίπατρος γρήγορα συγκέντρωσε 50 χιλιάδες στρατό και βάδισε εναντίον των δυνάμεων του Άγη στην Πελοπόννησο. Στη μάχη της Μεγαλόπολης (330 π.Χ.), που πολιορκούσε ο στρατός του Άγη, οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους ηττήθηκαν, ενώ ο Άγης έπεσε πολεμώντας ηρωικά στη μάχη.

Μια σοβαρή επανάσταση κάποιων Ελλήνων, που θέλησαν να αποσχιστούν από το Κοινό των Ελλήνων και να αποτινάξουν τη Μακεδονική κυριαρχία από πάνω τους, απέτυχε παταγωδώς. Τότε ο Αντίπατρος, ως αναπληρωτής ηγεμών, ζήτησε από το Συνέδριο να αποφασίσει τους όρους παράδοσης. Το Συμβούλιο επέβαλε στην Αρκαδία και την Ήλιδα, πρωτεργάτες του κινήματος, πρόστιμο 120 ταλάντων και συνέλαβε τους ηγέτες τους, επειδή παραβίασαν τους όρους της κοινής ειρήνης. Το Συνέδριο παραχώρησε το δικαίωμα στον Αντίπατρο να κρίνει την τύχη της Σπάρτης, ο οποίος, ενεργώντας άμεσα συνέλαβε 50 επιφανείς Σπαρτιάτες και τους έστειλε στον Αλέξανδρο μαζί με μια αντιπροσωπεία Σπαρτιατών. Έπειτα με διπλωματικές ενέργειες, πέτυχε οι ηττημένοι να δεχτούν την κοινή ειρήνη καθώς και τη συμμαχία με τη Μακεδονία.

Ο Αντίπατρος δεν ήταν μόνο καλός στρατηγός και διπλωμάτης αλλά και πνευματικός άνθρωπος, γιατί έβρισκε πάντοτε χρόνο να ασχολείται και με το συγγραφικό του έργο, γεγονός που τον έφερε πιο κοντά στο φίλο του Αριστοτέλη, του οποίου κέρδισε τη φιλία και την εκτίμηση. Γι’ αυτό αργότερα, όταν ο Αριστοτέλης αισθάνθηκε το τέλος της ζωής του, εκτιμώντας την ακεραιότητα του χαρακτήρα του στρατηγού και τη φιλία μαζί του, του εμπιστεύθηκε το άνοιγμα της Διαθήκης του..

Είναι γνωστό πως ο Αριστοτέλης, μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, επειδή φοβήθηκε μήπως έχει κι αυτός την τύχη του Σωκράτη, γιατί το κατηγορητήριο που διατυπώθηκε εναντίον του από το ιερατείο της Ελευσίνας ήταν για «γραφή ασεβείας», επειδή είχε ιδρύσει βωμό στον Ερμία και έγραψε ύμνο στην Αρετή. Για να αποφύγει, λοιπόν, τα χειρότερα κατέφυγε στην Εύβοια,  στο κτήμα της μητέρας του, όπου και πέθανε τον Οκτώβρη του 322 π.Χ. από θλίψη και μελαγχολία.

Η βαθιά εκτίμησή του φιλόσοφου  στο πρόσωπο του Αντίπατρου φαίνεται στην ιδιόχειρη διαθήκη του την οποία διασώζει στους «Βίους Φιλοσόφων» ο Διογένης Λαέρτιος. Γράφει σ’ αυτήν:

«Έσται μεν ευ εάν δε τι συμβαίνη, τάδε διέθετο Αριστοτέλης επίτροπον μεν είναι πάντων και δια παντός Αντίπατρον….»

.«Έτσι πρέπει να γίνει. Εάν μου συμβεί κάτι, εγώ ο Αριστοτέλης ορίζω τα ακόλουθα: Επίτροπος για όλα τα προσωπικά μου συμφέροντα και για όσο χρόνο χρειαστεί, θα είναι ο Αντίπατρος . Όσον αφορά στη σχολή μου, μέχρι να είναι σε θέση να την αναλάβει ο Νικάνωρ, την επιμέλεια θα έχουν ο Αριστομένης, ο Τίμαρχος , ο Ίππαρχος,ο Διοτέλης, ο Θεόφραστος, εάν βέβαια ο καθένας από αυτούς δέχεται να παίξει το ρόλο αυτό.Σε ό,τι αφορά στα παιδιά μου και στη γυναίκα μου την Ερπυλλίδα(δεύτερη γυναίκα του) και σε όλα τα υπόλοιπα υπάρχοντά μου, παραμένει επίτροπος ο Αντίπατρος».

Ο Αντίπατρος καλός οικογενειάρχης

Μιλώντας με κολακευτικά λόγια για τον πολύτεκνο στρατηγό του ο Φίλιππος κάποτε είπε μη σκοτίζεστε τόσο πολύ για τους γάμους, γιατί υπάρχει ο Αντίπατρος που  είναι άριστος γνώστης σ’ αυτά τα ζητήματα, μια και έχει πείρα από τους γάμους των 12 παιδιών που είχε αποκτήσει.

Είχε τη χαρά να αποκτήσει και να αναθρέψει 8 γιους: Κάσσανδρος, Ιόλας, Αρχίας, Νικάνωρ, Πλείσταρχος, Περίλαος, Φίλιππος και Αλέξανδρος, και 4 θυγατέρες: Φίλα, Ευρυδίκη, Νίκαια και άλλη μια που μας είναι άγνωστο το όνομά της.

Τις τέσσερις κόρες του πάντρεψε με τους πλέον διάσημους Μακεδόνες της εποχής. Γαμπροί του υπήρξαν ο ικανότατος στρατηγός και φίλος του Αλέξανδρου, ο Κρατερός, ο Πτολεμαίος Α΄, ο Λάγου, ο Περδίκκας, ο Δημήτριος Πολιορκητής και ο Λυγκηστής Αλέξανδρος. Ο τελευταίος ήταν αυτός που φώναξε, μετά τη δολοφονία του Φιλίππου, «Αλέξανδρος, υιός Φιλίππου, βασιλεύς Μακεδόνων» και οι παριστάμενοι Μακεδόνες τον ανακήρυξαν βασιλιά τους.

Την πρώτη του κόρη, τη Φίλα, μια ιδιαίτερα ενάρετη γυναίκα,  πάντρεψε αρχικά με το Βάλακρο, σατράπη της Καππαδοκίας και μετά το θάνατό του, με τον Κρατερό, το γενναίο στρατηγό του. Η Φίλα απέκτησε ένα γιο, που τον ονόμασε Κρατερό, δίνοντάς του το όνομα του πατέρα του, ο οποίος σκοτώθηκε σε μια μάχη, πέφτοντας από το άλογό του. Αργότερα η Φίλα παντρεύτηκε το νεαρό Δημήτριο Πολιορκητή, γιο του Αντίγονου του Μονόφθαλμου. Μ’ αυτόν απόκτησε δύο παιδιά, τον Αντίγονο, αργότερα βασιλιά της Μακεδονίας, και τη Στρατονίκη, που παντρεύτηκε το Σέλευκο και αργότερα, μετά το θάνατό του, τον Αντίοχο.

 Η Φίλα, στον πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στους Διαδόχους του Μ. Αλεξανδρου, αιχμαλωτίστηκε από τον Πτολεμαίο, όταν αυτός συγκρούστηκε με το Δημήτριο Πολιορκητή στην Κύπρο και τον νίκησε. Σεβόμενος όμως ο νικητής τόσο την ίδια όσο και τον πατέρα της Αντίπατρο, την έστειλε με τα παιδιά της στη Μακεδονία, στον αδελφό της Κάσσανδρο. Αργότερα ο Δημήτριος έγινε βασιλιάς της Μακεδονίας, αλλά ανατράπηκε από το θρόνο και η Φίλα, που ζούσε στην Κασσάνδρεια της Χαλκιδικής, απογοητευμένη από τη νέα κατάσταση, αυτοκτόνησε, πίνοντας δηλητήριο.

Τη Νίκαια, την άλλη κόρη του, ο Αντίπατρος είχε μνηστεύσει με τον Περδίκκα, το στρατηγό του Αλέξανδρου, ο οποίος όμως για λόγους πολιτικούς προφανώς, διέλυσε τον αρραβώνα του μαζί της και νυμφεύτηκε την Κλεοπάτρα, αδελφή του Αλέξανδρου. Μετά τη δολοφονία όμως του Περδίκκα (322) από τον Πίθωνα και το Σέλευκο στην Αίγυπτο, διεκδίκησαν την Κλεοπάτρα για σύζυγο οι στρατηγοί Κάσσανδρος, Λυσίμαχος και Αντίγονος. Εκείνη απέρριψε τις προτάσεις τους και μετέβη στις Σάρδεις, όπου ο Αντίγονος την αιχμαλώτισε και την κρατούσε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Στην προσπάθειά της όμως να δραπετεύσει συνελήφθη, μεταφέρθηκε πίσω στις Σάρδεις, όπου και δολοφονήθηκε, πιθανώς κατ’ απαίτηση του Κάσσανδρου, για να εξαφανίσει τα συγγενικά πρόσωπα που μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στις δικές του φιλοδοξίες να γίνει μια μέρα βασιλιάς της Μακεδονίας..

Τέλος, η Ευρυδίκη παντρεύτηκε τον Πτολεμαίο Α΄, το Σωτήρα, ιδρυτή της αιγυπτιακής δυναστείας. Πιθανώς ο γάμος αυτός έγινε μετά το 321 π.Χ., όταν ο πόλεμος μεταξύ των διαδόχων εμαίνετο για το διαμοιρασμό εδαφών της αυτοκρατορίας του Μ.Αλέξανδρου, επιδιώκοντας να ενισχυθεί η συμμαχία μεταξύ γαμπρού και πεθερού, δηλαδή του Πτολεμαίου και του Αντίπατρου.

Η Ευρυδίκη, η σύζυγος του Αρριδαίου απέκτησε τέσσερις γιους: τον Πτολεμαίο που ονομάστηκε «κεραυνός», το Μελέαγρο, που διαδέχτηκε τον αδερφό του στο θρόνο της Μακεδονίας μόνο για δύο μήνες, τον Αργαίο και έναν ακόμη που μας είναι άγνωστο το όνομά του.

Απόκτησε και δύο κόρες: την Πτολεμαϊδα, δεύτερη σύζυγο του Δημητρίου Πολιορκητή, και τη Λυσάντρα, σύζυγο του Αγαθοκλή, γιου του Λυσίμαχου.. Το 288 π.Χ. η Ευρυδίκη, οργισμένη με τον Πτολεμαίο, που προτίμησε τη Βερενίκη, πρώην ακόλουθό της, από την ίδια, εγκατέλειψε την Αίγυπτο και μετέβη στη  Μίλητο. Εκεί υποδέχτηκε το Δημήτριο Πολιορκητή στον οποίο έδωσε, ως σύζυγο, την κόρη της Πτολεμαϊδα. Η Ευρυδίκη πέθανε μετά το 280 π.Χ. Αυτές είναι οι πληροφορίες που υπάρχουν σχετικά με τις κόρες του Αντίπατρου.

Όσον αφορά στην τύχη των γιων του Αντίπατρου τα στοιχεία που έχουμε είναι σχεδόν ελάχιστα για κάποιους από αυτούς.

Ο Ιόλας, ο δευτερότοκος γιος του, είναι γνωστό πως υπήρξε οινοχόος του Αλέξανδρου. Κατηγορήθηκε μάλιστα ότι δηλητηρίασε το βασιλιά του και γι’ αυτό η Ολυμπιάδα αργότερα σκότωσε τον αδελφό του Νικάνορα. Ο Κάσσανδρος, πρωτότκος γιος του Αντίπατρου, συμμαθητής του Αλέξανδρου, που δεν είχε καλές σχέσεις μαζί του, αποκλείστηκε από τον Αντίπατρο να του αναθέσει την Αντιβασιλεία, γιατί προτίμησε να τον αναπληρώσει στη θέση του ο έμπειρος στρατηγός του Αλέξανδρου Πολυπέρχων, ο οποίος, ενώ αρχικά είχε καλές σχέσεις με τον Κάσσανδρο, αργότερα ο δεύτερος τον εξουδετέρωσε, όπως και όλους τους αντιπάλους του που υποστήριζαν την Ολυμπιάδα. Τραγικό τέλος επεφύλασσε η μοίρα στη δυναμική βασίλισσα του Μακεδονικού κράτους, την Ολυμπιάδα. Ο Κάσσανδρος, για να εξαφανίσει κάθε μέλοςς της βασιλικής οικογένειας πολέμησε την Ολυμπιάδα και τους προστάτες της με αποτέλεσμα να στραφεί εναντίον της. Η Ολυμπιάδα, για να σωθεί κατέφυγε με τη φρουρά της στην Πύδνα, έχοντας μαζί της τη Ρωξάνη και τον Αλέξανδρο Δ΄, τους οποίους συνέλαβε ο Κάσσανδρος και τους καταδίκασε σε θάνατο. Η μόνη που διέφυγε το θάνατο ήταν η Θεσσαλονίκη, κόρη του Φιλίππου και της Νικησίπολης από τις Φερρές, την οποία νυμφεύθηκε και έκτισε προς τιμή της την πόλη της Θεσσαλονίκης (316 π.Χ.).

Για τα άλλα παιδιά του Αντίπατρου δεν έχουμε πληροφορίες

Αντίπατρος και η δράση του κατά την περίοδο της διαμάχης μεταξύ των  Διαδόχων

Τα δυσκολότερα όμως προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει ο Αντίπατρος εμφανίστηκαν αμέσως μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, όταν άρχισαν οι πρώτες διαμάχες μεταξύ των φιλόδοξων στρατηγών του.

Κι ενώ ακόμη δεν είχε ταφεί η σορός του Μακεδόνα βασιλιά, στη Βαβυλώνα εκδηλώθηκε αμέσως η αντίδραση των πεζών στρατιωτών της Φάλαγγας, απέναντι στον Περδίκκα, τους στρατηγούς και τους Εταίρους. Οι επαναστάτες με το Μελέαγρο ζητούσαν να γίνει βασιλιάς ο Αρριδαίος, ο ετεροθαλής αδελφός του Αλέξανδρου.

Τελικά, στη διαμάχη επικράτησε ο στρατηγός Περδίκκας που τιμώρησε τους πρωταίτιους με θάνατο καθώς και τον αρχηγό τους Μελέαγρο, αφού πήρε με το μέρος του τον άβουλο Αρριδαίο.

Για να επέλθει ηρεμία ανάμεσα στους φιλόδοξους στρατηγούς, αποφασίστηκε να γίνει διανομή αξιωμάτων.

΄Ετσι, συμφώνησαν προσωρινά να είναι βασιλιάς τους ο Αρριδαίος, γιος του Φιλίππου Β΄και της Θεσσαλής Φιλίνης, που μετονομάστηκε Φίλιππος Γ΄. Ακόμη συμφωνήθηκε πως, αν η Ρωξάνη, που ήταν έγκυος, γεννήσει γιο, θα γινόταν κι αυτός βασιλιάς, όπως και έγινε και ονομάστηκε Αλέξανδρος Δ΄.

Ο Περδίκκας, σωματοφύλακας του Αλέξανδρου και χιλίαρχος, έγινε επιμελητής της βασιλείας,  ενώ ο Αντίπατρος διατήρησε την εξουσία του στη Μακεδονία και τους γύρω λαούς και επέστρεψε αμέσως στην Ελλάδα, στη Μακεδονία, για να αντιμετωπίσει την επαναστατική κίνηση των Αθηναίων, οι οποίοι, παρόλες τις προσπάθειες  από το στρατηγό Φωκίωνα και το ρήτορα Δημάδη, για αυτοσυγκράτηση, εκείνοι παρασυρμένοι από το Δημοσθένη και τους άλλους αντιμακεδονίζοντες πως τώρα είναι η κατάλληλη ευκαιρία να διώξουν τις μακεδονικές δυνάμεις από τον τόπο τους, κινήθηκαν επαναστατικά. Με την Αθήνα συνέπραξαν οι Αιτωλοί,οι Αχαιοί, οι Αρκάδιοι και οι Κορίνθιοι υπό την ηγεσία του στρατηγού Λεωσθένη.Στην πρώτη τους όμως αναμέτρηση με τον Αντίπατρο στις Θερμοπύλες οι ενωμένες δυνάμεις, 30 χιλιάδες άνδρες, νίκησαν τον ολιγάριθμο Μακεδονικό στρατό, γεγονός που ανάγκασε τον Αντίπατρο να καταφύγει στη Λαμία και να ζητήσει τη βοήθεια του Λεοννάτου, σατράπη του Ελλησπόντου, και του Κρατερού, που με πολύ στρατό βρισκόταν στην Κιλικία καθοδόν για τη Μακεδονία, οπότε άρχισε ο Λαμιακός πόλεμος το 323 π.Χ.

Η πολιορκία της πόλης είναι στενή και ο Αντίπατρος, βρισκόμενος σε δύσκολη θέση, ζήτησε από το Λεωσθένη σύναψη συμφωνίας. Εκείνος έχοντας προσωρινά το πλεονέκτημα να πολιορκεί τους Μακεδόνες, αρνήθηκε, ζητώντας υποταγή, οπότε χάθηκε για τη συμμαχία η ευκαιρία, αφού σε λίγο, κατά τη διάρκεια της κατασκευής τάφρου, ο Λεωσθένης δέχτηκε πέτρα στο κεφάλι  από έναν καταπέλτη και μετά δύο μέρες τον έθαψαν με πολλές τιμές.

Στο διάστημα όμως  αυτό ενισχύθηκε ο Αντίπατρος από το Λεοννάτο και τον Κρατερό, που έφτασαν σε βοήθειά του με πολύ στρατό. Ο Κρατερός που βρισκόταν στη Μ Ασία με ισχυρό στρατό και τους 10 χιλιάδες απόμαχους Μακεδόνες, οι οποίοι επέστρεφαν στις πατρίδες τους  είχε και την εντολή από τον Αλέξανδρο να αντικαταστήσει στην αντιβασιλεία τον Αντίπατρο, τον οποίο ο Αλέξανδρος  μετακινούσε στη Μ. Ασία να εκπαιδεύσει εκεί το στρατό και  να γνωρίσει τη νέα πολιτική του Αλέξανδρου, όπως ελέγετο, αλλά όλοι γνώριζαν ότι η μετακίνηση του Αντίπατρου οφειλόταν στην Ολυμπιάδα, που κατηγορούσε τον Αντίπατρο και το γιο του Κάσσανδρο στον Αλέξανδρο. Είναι αλήθεια πως τελευταία ο Αντίπατρος και ο Παρμενίων δε συμφωνούσαν με της επεκτατική πολιτική του Αλέξανδρου και μάλιστα ο Παρμενίων υποστήριζε ότι έπρεπε η μακεδονική κυριαρχία να περιοριστεί στο δυτικό τμήμα της Μ. Ασίας, ώστε το κέντρο του κράτους να παραμείνει η Μακεδονία με την οποία συμφωνούσε και ο Αντίπατρος. Οι σχέσεις όμως Αλέξανδρου και Αντίπατρου δοκιμάστηκαν σοβαρά από τη στιγμή της δολοφονίας του Παρμενίωνα, αλλά και από την πληροφορία ότι ο Αλέξανδρος απαιτούσε από τους Μακεδόνες, όπως του είπαν, να τον προσκυνούν, ενώ η αλήθεια ήταν πως την προσκύνησή του απαιτούσε μόνο από τους κατακτημένους λαούς, που το συνήθιζαν αιώνες τώρα στο τόπο τους. ΄Ενα άλλο θέμα για το οποίο είχε διαφορετική άποψη ο Αντίπατρος ήταν  η εξομοίωση των Ελλήνων με τους Ασιάτες, Αυτό εξόργιζε το γηραιό στρατηγό και, αν προσθέσει κανείς και την μετακίνησή του από τη Μακεδονία στη Μ.Ασία, τότε γίνεται κατανοητή η δυσαρέσκεια του Αντίπατρου απέναντι στο νεαρό αήττητο βασιλιά του.. Ο θάνατος όμως του Αλέξανδρου΄δε λύπησε μόνο τους Μακεδόνες  αλλά και ματαίωσε όλα του τα σχέδια. Ο Αντίπατρος όμως  εξακολουθούσε να τελεί τα καθήκοντά του με την ίδια πίστη και αποφασιστικότητα. Γι, αυτό γρήγορα στράφηκε, κατά των ενωμένων συμμαχικών δυνάμεων, που κινήθηκαν εναντίον της μακεδονικής κυριαρχίας, και συνέτριψε τη δύναμη τους στη μάχη της Κραννώνας(322), διαλύοντας τη συμμαχία στην οποία μετείχαν  η Αθήνα, η Αιτωλική και η Αχαϊκή συμπολιτεία και άλλες πόλεις, επιβάλλοντας σ' αυτές όρους αυστηρούς, παρά την παρουσία στις διαπραγματεύσεις μαζί του του Αθηναίου στρατηγού Φωκίωνα, φίλου των Μακεδόνων..

Οι Αθηναίοι έπρεπε να παραδώσουν το Δημοσθένη και τον Υπερείδη, τους αρχηγούς αυτού του πολέμου, να μετατραπεί το πολίτευμα της Αθήνας από δημοκρατικό σε τιμοκρατικό, να δεχτούν μακεδονική φρουρά στη Μουνιχία και να δώσουν χρηματικές πολεμικές αποζημιώσεις.

Ο Διόδωρος Σικελιώτης, που έκρινε τους όρους της ειρήνης, επισήμανε πως ο Αντίπατρος μεταχειρίστηκε τους Αθηναίους φιλάνθρωπα, γιατί τους επέτρεψε να διατηρήσουν τα αγαθά και τις κτήσεις τους.

Επιστρέφοντας στη Μακεδονία ο Αντίπατρος με το στρατηγό Κρατερό, εκτός από δώρα που του πρόσφερε για τη βοήθειά του, τον νύμφευσε και με την κόρη του Φίλα και τον βοήθησε να επανακάμψει στην Ασία. Στο διάστημα αυτό στη Βαβυλώνα ο Περδίκκας, που ανέλαβε την επιτροπεία των βασιλέων Αρριδαίου και Αλεξάνδρου Δ΄, διέλυσε τον αρραβώνα του με την κόρη του Αντίπατρου Νίκαια και νυμφεύθηκε την Κλεοπάτρα, την αδελφή του Αλεξάνδρου, για να πλησιάσει περισσότερο το βασιλικό θρόνο της Μακεδονίας. Γρήγορα όμως κίνησε τις υποψίες των άλλων στρατηγών και συνασπίστηκαν εναντίον του (Αντίπατρος, Κρατερός, Αντίγονος, Λυσίμαχος, Πτολεμαίος). Το 322 ο Περδίκκας δολοφονήθηκε, ύστερα από μια του αποτυχία, από τους ίδιους τους αξιωματικούς του. Λίγο αργότερα εξέλιπε και ο ικανότατος στρατηγός και φίλος του Αλέξανδρου Κρατερός, που σκοτώθηκε σε μια μάχη εναντίον του Ευμένη, πέφτοντας από το άλογό του. Οι θάνατοι αυτοί περιόρισαν κόμη περισσότερο τον αριθμό των ανταγωνιστών στρατηγών. Το 321 π.Χ. οι υπόλοιποι στρατηγοί συγκεντρώθηκαν στον Τριπαράδεισο της βόρειας Συρίας, όπου ο Αντίπατρος, με κοινή απόφαση,  διορίστηκε επιμελητής αυτοκράτωρ, των βασιλέων΄Φιλίππου Γ΄, δηλαδή του Αρριδαίου και Αλεξάνδρου Δ΄. Τελικά, αφήνοντας τον Αντίγονο ως στρατηγό της Ασίας και τοποθετώντας δίπλα του τον Κάσσανδρο, το γιο του, να τον επιτηρεί, επέστρεψε στη Μακεδονία,  με τους Φίλιππο Γ΄και τον Αλέξανδρο Δ΄, όπου, όταν αισθάνθηκε το τέλος της ζωής του να πλησιάζει, διόρισε Επιμελητή στη θέση του τον έμπειρο στρατηγό του Αλέξανδρου Πολυπέρχοντα, αποκλείοντας από τη θέση αυτή το φιλόδοξο γιο του Κάσσανδρο.

Τότε η Ολυμπιάδα βρήκε την ευκαιρία να λάβει εκδίκηση από όσους την εχθρεύονταν και τη μισούσαν. Ο Πολυπέρχων, που συμμάχησε με την Ολυμπιάδα, εξέδωσε διαταγή να θανατωθούν όσοι υπήρξαν άρχοντες στις πόλεις στα χρόνια της εξουσίας του Αντίπατρου, οι δε δήμοι να επανακτήσουν την αυτονομία τους.

«Η Ολυμπιάς δε τούτων διαφθαρέντων (δηλ της Ευρυδίκης και Φιλίππου Γ΄), ανείλε μεν τον Νικάνορα τον αδελφόν του Κάσσανδρου, κατέστρεψε δε τον Ιόλου τάφον, μετερχομένη, καθάπερ έφησε τον Αλεξάνδρου θάνατον, επέλεξε δε και των Κασσάνδρου φίλων τους επιφανεστάτους εκατόν Μακεδόνας, ους άπαντες απέσφαξεν».

Τα γεγονότα αυτά, λέει ο Διόδωρος Σικελιώτης, έκαναν πολλούς Μακεδόνες να μισήσουν την Ολυμπιάδα για τη σκληρότητά της και «όλοι αναμιμνήσκοντο των Αντιπάτρου λόγων, ος καθάπερ χρησμωδών επί της τελευτής παρεκελεύσατο μηδέποτε συγχωρήσαι γυναικί της βασιλείας προστατήσαι».

Ο Αντίπατρος, προέβλεψε τα γεγονότα και οι φόβοι του για την εκδικητικότητα της Ολυμπιάδας βγήκαν αληθινοί, αλλά δεν έζησε, για να δει την επαλήθευση των λόγων του, γιατί πέθανε το 319 π.Χ., αφού υπηρέτησε πιστά δύο βασιλιάδες το Φίλιππο Β΄ και τον Αλέξανδρο Γ΄, και προσέφερε προστασία στους διαδόχους του Μακεδονικού θρόνου Φίλιππο Γ΄ (Αρριδαίο) και Αλέξανδρο Δ΄.

Δυστυχώς όμως για τους Έλληνες τα γεγονότα, που ακολούθησαν το θάνατο του Αλέξανδρου, άλλαξαν άρδην την κατάσταση στην αχανή αυτοκρατορία και οι φιλοδοξίες των Διαδόχων οδήγησαν τους ίδιους σε ένα αλληλοσπαραγμό, που διέλυσαν ό,τι είχε πετύχει στα δέκα και πλέον χρόνια ο Αλέξανδρος.

Συμπληρωματικά παραθέτουμε τον αφανισμό των νόμιμων διεκδικητών του Μακεδονικού θρόνου από τους φιλόδοξους στρατηγούς.

Το 317 π.Χ. η βασίλισσα Ευρυδίκη, σύζυγος του Φιλίππου Γ΄ ή Αρριδαίου, κατέστησε τον Κάσσανδρο επίτροπο του συζύγου της και ο Κάσσανδρος, που μισούσε την Ολυμπιάδα και για τη δολοφονία του αδελφού του Νικάνορα, κινήθηκε εναντίον της, που κατέφυγε στην Πύδνα. Εκεί, την συνέλαβε και την καταδίκασε στην εσχάτη των ποινών, φυλακίζοντας την ίδια, τον  εγγονό της Αλέξανδρο Δ΄ και τη Ρωξάνη στην Αμφίπολη, για να τους εκτελέσει όλους τον άλλο χρόνο 316, αφήνοντας μάλιστα άταφο το σώμα της Ολυμπιάδας.΄

Την ίδια τύχη είχε και ο άλλος διεκδικητής του βασιλικού θρόνο, ο Ηρακλής, γιος του Αλέξανδρου και της Βαρσίνης, που ζούσε με τη μητέρα του στην Πέργαμο. Δεν πρόλαβε να φτάσει στην Πέλλα, όπου κλήθηκε, γιατί δολοφονήθηκε καθ’ οδόν κι αυτός.

Δεν ήταν, βέβαια, καλύτερη και η τύχη της Ευρυδίκης και του συζύγου της Αρριδαίου ή Φιλίππου Γ΄. Πρόλαβε και τους δολοφόνησε το 317 π.Χ. η Ολυμπιάδα, αφού βεβήλωσε τον τάφο του Ιόλα, για τη συμμετοχή του δήθεν στη δηλητηρίαση του γιου της, μια και ήταν ο οινοχόος του Αλέξανδρου Γ΄.

Δ. Κ.ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ

ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ (590-85-525 π.Χ.)
Αρχή του κόσμου ο αέρας
Καταγωγή
Ο Αναξιμένης, γιος του Ευρύστρατου, γεννήθηκε το 590-85 π.Χ. στη Μίλητο και πέθανε το 525 π.Χ. Ήταν σύγχρονος του Αναξίμανδρου και μαθητής του, πλην όμως στη φιλοσοφία του ήταν πιο κοντά στο Θαλή παρά στο δάσκαλό του. Έγραψε σε απλή ιωνική διάλεκτο. Από το έργο του Περί Φύσεως σώθηκε μόνον ένα μικρό απόσπασμα.
Ο φιλόσοφος, θέλοντας να καταστήσει περισσότερο συγκεκριμένη την κοσμολογική αρχή του δασκάλου του, παραδέχεται ως τέτοια αρχή τον αέρα, γιατί τα πάντα από αυτόν γεννιούνται και τα πάντα στον αέρα καταλύουν. Γι' αυτόν ο αέρας είναι ύλη και ενέργεια μαζί, αρνούμενος να δεχτεί ότι είναι δυνατό από το άπειρο, που είναι άναρχο και απροσδιόριστο να γεννηθεί η ζωή και ο υλικός κόσμος που βλέπουμε.
Η φιλοσοφία του
"Αναξιμένης Ευρυστράτου Μιλήσιος αρχήν των όντων αέρα απεφήνατο, εκ γαρ τούτου πάντα γίγνεσθαι και εις αυτόν πάλιν αναλύεσθαι. οίον η ψυχή, φησίν, η ημετέρα αήρ ούσα συγκρατεί ημάς, και όλον τον κόσμον πνεύμα και αήρ περιέχει…αδύνατον γαρ αρχήν μίαν την ύλην των όντων υποστήναι, αλλά και το ποιούν αίτιον χρη υποτιθέναι" (Αέτιος13,4)
Πρωταρχικό, λοιπόν, στοιχείο του σύμπαντος ο αέρας. Γιατί "Όπως η ψυχή, που είναι αέρας, συγκρατεί το σώμα, έτσι και ο αέρας συνέχει το σύμπαν". Ο αέρας είναι η αχανής υλική μάζα στην οποία ανάγεται γενετικά καθετί που υπάρχει ή έρχεται στη ζωή και αποτελεί το υπόστρωμα όλων των σημειωμένων μεταβολών στον κόσμο. Ο αέρας έχει το απεριόριστο (άπειρο) και την αέναη κίνηση. Είναι η πιο λεπτή, η πιο "πνευματική' ύλη που υπάρχει, είναι το θείο. Γι' αυτό και ως τέτοιο μένει αθάνατο και αιώνιο μέσα στη συνεχή γένεση και φθορά των επί μέρους πραγμάτων. Αλλάζει συνεχώς και είναι η αιτία της ζωής και της κίνησης στα έμψυχα. Ο κόσμος συλλαμβάνεται ως ένας μεγάλος ζωντανός οργανισμός που αναπνέει αέρα και εμψυχώνεται απ' αυτόν. Παραδέχεται κι αυτός, όπως και ο Αναξίμανδρος, πως, αν και ο κόσμος ολοένα αλλάζει μορφή, ωστόσο τίποτε δε χάνεται. Και η ψυχή δεν είναι άϋλη. Αποτελείται από το πρώτο στοιχείο, τον αέρα.
Στην καθαρή προκοσμική του κατάσταση ο αέρας είναι ένα αόρατο νεφέλωμα χωρίς εσωτερική διάρθρωση και χωρίς ποιοτικά χαρακτηριστικά που να κάνουν αισθητή την ύπαρξή του. Αυτός γίνεται μόνον αισθητός, όταν η θερμοκρασία και η υγρασία υποστούν μεταβολές. Η θέρμανση του αέρα οδηγεί στη μείωση της πυκνότητας και αυτό στη φωτιά. Τα σώματα γεννιούνται με μια διπλή, αντιθετική κίνηση: πύκνωση και αραίωση".
"Όταν αραιώνει ο αέρας, γίνεται φωτιά, όταν πυκνώνει γίνεται πρώτα σύννεφο, ύστερα νερό, ύστερα χώμα και τέλος πέτρα' (Απ.Α 5 DK).
“Αναξιμένην δε φασι την των όλων αρχήν τον αέρα ειπείν και τούτου είναι τω μεγέθει άπειρον, ταις δε περί αυτόν ποιότησιν ωρισμένον: γεννάσθαι τε πάντα κατά τινα πύκνωσιν ούτον και πάλιν αραίωσιν. την γε μην κίνησιν εξ αιώνος υπάρχειν: πιλουμένου δε του αέρος πρώτην γεγενήσθαι λέγει την γην πλατείαν μάλα: διό και κατά λόγον αυτήν εποχείσθαι τω αέρι, και τον ήλιον και την σελήνην και τα λοιπά άστρα την αρχήν της γενέσεως εχειν εκ της γης. αποφαίνεται γουν τον ήλιον γην διά δε την οξείαν κίνησιν και μάλ’ ικανώς θερμήν ταύτην και αναλαβείν»(Πλουτ.Στρωμ3(D579)
Η κίνηση με την οποία γεννιούνται τα σώματα, υπάρχει στην αιωνιότητα. Μ' αυτόν τον τρόπο γεννήθηκε η γη, ο ήλιος, η σελήνη και τα άστρα. Η Γη για τον φιλόσοφο είναι πλατειά στο σχήμα και γι' αυτό έλεγε κρατιέται στον αέρα, τη βάση της όμως την έχει στα βάθη του απείρου (Αριστ, Ουρ, Β,294 α).
Λέγεται πως στον Αναξιμένη οφείλεται η άποψη ότι η Σελήνη δανείζεται το φως της από τον Ήλιο, ενώ δίνοντας εξήγηση για το ουράνιο τόξο, έλεγε ότι οφείλεται στην αντανάκλαση των ηλιακών αχτίνων.
Ο φιλόσοφος τονίζει πως ο δικός μας κόσμος δεν είναι μοναδικός κόσμος που υπάρχει. Η αχανής μάζα του αέρα περιέχει ταυτόχρονα αναρίθμητους κόσμους που συνεχώς γεννιούνται και πεθαίνουν, επιστρέφοντας στο αρχικό άπειρο νεφέλωμα. Αν και ο Αναξιμένης υιοθέτησε το άπειρο του Αναξίμανδρου, για να προσδιορίσει μ' αυτό τον αέρα του, ωστόσο δεν ακολούθησε την άποψη εκείνου ως προς τα παράγωγα της αρχέγονης υλικής μάζας: ενώ στον Αναξίμανδρο έχουμε διαδοχή κόσμων, στον Αναξιμένη έχουμε ταυτόχρονη πολλαπλότητα κόσμων, πράγμα που σημαίνει πως ο Αναξιμένης αποσκοπούσε μ΄ αυτό τον τρόπο να επιφέρει μιαν ακόμη διόρθωση στο κοσμολογικό σύστημα του δασκάλου του.
"Ο Αναξιμένης, αποδεχόμενος ότι ο αέρας ήταν ένα στοιχείο που προϋπήρχε της γένεσης του κόσμου, προωθούσε στην ουσία το πρόβλημα από την κοσμογονία στην κοσμολογία, δηλαδή από την περιγραφική εξήγηση της καταγωγής του κόσμου στη λογική θεώρηση της δομής του καθεαυτήν".
Κριτική
Με τη θέση του αυτή ο Αναξιμένης φαίνεται πως υιοθετεί το άπειρο του Αναξίμανδρου, για να προσδιορίσει μ' αυτό τον αέρα του, ενώ ταυτόχρονα επιμένει στην πολλαπλότητα κόσμων, σε αντίθεση με τον Αναξίμανδρο, που δέχεται τη διαδοχή κόσμων. Ακόμη ο Αναξιμένης υποστηρίζει πως ο 'Ηλιος, η Σελήνη και τα αστέρια δεν περνούν κάτω από τη Γη, αλλά περιστρέφονται γύρω από τη Γη, πράγμα που δείχνει πως από την εικόνα του σύμπαντος που σχεδίασε ο Αναξιμένης δεν είναι σφαιρική σαν του Αναξίμανδρου αλλά ημισφαιρική. Ο ήλιος φωτίζει αστέρια και σελήνη. Αυτή είναι μια επιστημονική διαπίστωση, που αφήνει στο περιθώριο την παλιά μυθολογική αντίληψη ότι ο θεός Ήλιος είναι κυρίαρχος πάνω σε όλα και βλέπει τα πάντα.
Η Σχολή της Ιωνίας από τη στιγμή που η περιοχή αυτή θα περιέλθει υπό περσική κατοχή θα παρακμάσει και το κέντρο βάρους της φιλοσοφίας θα μεταφερθεί σε άλλο χώρο, όπου οι πολιτικοοικονομικές συνθήκες θα ευνοούν την ανάπτυξή της.
Παρόλα αυτά, αν και σήμερα οι απόψεις των ιώνων φιλοσόφων μας φαίνονται απλοϊκές, δεν παύουν να μαρτυρούν την τεράστια ανθρώπινη προσπάθεια να ξεφύγει από τις μυθολογικές ερμηνείες και να φτάσει σε μια φυσική επιστημονική αντίληψη για την αρχή του κόσμου και της ζωής.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Κ. ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ

Αντιφάσεις του Δία στο έπος της Ιλιάδας

Η γενική εικόνα που έχει σχηματίσει ο καθένας μας για το Δία είναι σχεδόν ιδανική. Είναι ο υπέρτατος θεός του Ολύμπου, πατέρας των θεών και των ανθρώπων, προστάτης των ξένων, του όρκου, της πόλης, της δικαιοσύνης και της ευτυχίας των ανθρώπων. Είναι παντογνώστης. Προβλέπει και προνοεί τα πάντα.
Πόσο πιο ιδανική εικόνα θα μπορούσε να σχηματίσει κανείς για ένα θεό (νεφεληγερέτη, τερπικέραυνο, ικέσιο, ξένιο, που κυβερνά τον κόσμο, καθισμένος ψηλά στον Όλυμπο;
Κι όμως στην Ιλιάδα ο ποιητής σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζει ένα θεό πολύ διαφορετικό από την εικόνα που ήδη περιγράψαμε, αφού ο Δίας στην Ιλιάδα άλλοτε αποκαλύπτει το θετικό του πρόσωπο και άλλοτε το αρνητικό του, γεγονός που προβληματίζει τον προσεκτικό αναγνώστη του έπους.
Ο Όμηρος εμφανίζει το Δία να αρχίζει την προσωπική του δράση από τη στιγμή που ανέτρεψε τον πατέρα του Κρόνο από το θρόνο και μοιράστηκε μετά από κλήρο με τα αδέρφια του, Ποσειδώνα και ΄Αδη, την εξουσία του κόσμου. Αν και στην αναφορά αυτή διακρίνουμε την πρώτη διαφορά που υπάρχει στην εκτίμηση της ηλικίας του θεού σε σχέση με τα άλλα του αδέλφια.
Η μυθολογία τον θέλει ως νεότερο των δύο άλλων αδελφών του, ενώ το έπος τον εμφανίζει ως το μεγαλύτερο (πρωτότοκος), που παίρνει δικαιωματικά τη βασιλεία από τον ανατραπέντα από το θρόνο πατέρα του.
Η διανομή, κατά δημοκρατικό τρόπο, μεταξύ των τριών αδελφών προσφέρει στο Δία την εξουσία του απέραντου Ουρανού, στον Ποσειδώνα της πλατιάς Θάλασσας και στον Άδη του σκοτεινού Κάτω Κόσμου. Όσον αφορά στην εξουσία επί του Ολύμπου και της Γης συμφωνήθηκε μεταξύ τους να ανήκει και στους τρεις.
«η γη και ο μέγας Όλυμπος να ανήκει και στους τρεις»(Ο 192).
Έτσι δικαιολογείται και η δράση θεών και θνητών στο έπος σε τρία επίπεδα, δηλαδή στον Ουρανό, στη Θάλασσα και στον Κάτω Κόσμο.
Ο Δίας είναι πανίσχυρος και κυβερνά με αυταρχικό τρόπο τον κόσμο όλο. Στη θέλησή του υποτάσσονται θεοί και άνθρωποι. Άλλωστε, το τονίζει και ο ποιητής με την επανάληψη της ίδιας φράσης κατά περίπτωση: «Διός δ’ ετελείετο βουλή».
Αν παρακάμψουμε την πρώτη αντίφαση που σημειώσαμε δεν μπορούμε να μη σχολιάσουμε τη δεύτερη, που εμφανίζει ένα Δία, διαμετρικά αντίθετο από τη γενική εικόνα που έχουμε για το θεό αυτό. Κι ενώ όλοι έχουμε σχηματίσει την εικόνα ενός θεού προστάτη του ανθρώπου, του ξένου κτλ., ο ποιητής μας εμφανίζει ένα θεό απρόσμενα σκληρό, απάνθρωπο, πολεμοχαρή και ανελέητο.
Είναι αυτός που σχεδιάζει να ξαλαφρώσει τη Γη από το βάρος των πολλών ανθρώπων, ξεσηκώνοντας πολύνεκρο πόλεμο, τον Τρωικό!
Τη φρικτή και απάνθρωπη πληροφορία αντλούμε από τα «κύκλια έπη».
Απόσπ 1.
«Αμέτρητα ήταν μια φορά τα πλήθη των ανθρώπων
κι η μάνα Γη απ’ το βάρος τους στέναζε και πονούσε.
Ο Δίας τη λυπήθηκε, σοφή έκανε σκέψη
να τη λυτρώσει απ’ το κακό, με πόλεμο, μ’ αμάχη,
βάφοντας μ’ αίμα άλικο της Τροίας την πεδιάδα.
Έτσι άναψε το μακελειό, οι ήρωες πεθαίναν
και του Διός η θέληση με μιας γινόταν πράξη».
Οι σχολιαστές, μην μπορώντας να ερμηνεύσουν αυτή την απόφαση του Δία, ισχυρίζονται πως πρόκειται για ένα Δία της προομηρικής εποχής, δηλαδή ένα θεό σκληρό, άτεγκτο, αιμοχαρή και πρωτόγονο.
Ο προσεκτικός όμως αναγνώστης αναρωτιέται και για κάτι άλλο εξίσου σημαντικό. Γιατί ο Δίας παίρνει μια τέτοια μονοδιάστατη απόφαση και τόσο σκληρή και απάνθρωπη; Μήπως την έλαβε «εν βρασμώ ψυχής», ή δεν βρήκε άλλο τρόπο να αντιμετωπίσει το θέμα του υπερπληθυσμού και αποφάσισε τον πολύνεκρο πόλεμο; Μήπως δεν μπορούσε να σκεφτεί, αν και θεός, καμιά άλλη καλύτερη ή πιο ανώδυνη λύση, όπως έπραξαν στα χρόνια μας κάποιοι άλλοι, οι οποίοι σκέφτηκαν σχετικά πιο ανθρώπινα, οι Κινέζοι, προκειμένου να λύσουν το πρόβλημα του δικού τους υπερπληθυσμού;
Να αποδεχτούμε ότι στην ομηρική εποχή και οι θεοί κάνουν λάθη; Ή μήπως ήταν μια σκόπιμη αναφορά του ποιητή, για να δικαιολογήσει, έστω και με τον τρόπο αυτό, έναν πολύνεκρο πόλεμο για ένα άδειο πουκάμισο της Ελένης, όπως τόνισε και ο νομπελίστας ποιητής Γ. Σεφέρης;
Όπως όμως και να έχει το ζήτημα είναι φανερό πια πως η προσωπική άμεση ή έμμεση επέμβαση στα ανθρώπινα του υπέρτατου θεού χαρακτηρίζεται από μια ασυγχώρητη ασυνέπεια, όταν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη ότι ο θεός είναι παντογνώστης και παντοδύναμος και η θέλησή του νόμος. Γι’ αυτό και η συνεπής ή ασυνεπής στάση του στον τρωικό πόλεμο έχει τη δική της βαρύτητα και αξία.
Ο Δίας στην Ιλιάδα είναι αυταρχικός και παντοδύναμος. Οι θεοί δεν μπορούν να ενεργήσουν, αν δε έχουν την έγκρισή του. Όσοι από αυτούς θελήσουν να τον αμφισβητήσουν τους τιμωρεί αυστηρά. Κάποτε τους απαγορεύει ρητά να αναμιχθούν στον πόλεμο μεταξύ Αχαιών και Τρώων και άλλοτε πάλι τους προτρέπει να κατεβούν στον πόλεμο και ο κάθε θεός να βοηθήσει τους δικούς του. Κάποια άλλη φορά καλεί τους θεούς σε συγκέντρωση στον Όλυμπο και τους καθιστά γνωστό ότι, όποιος από αυτούς σπεύσει ξεχωριστά να βοηθήσει τους Τρώες ή τους Αργίτες, θα τον εξοντώσει με τον κεραυνό του και θα τον στείλει στα μαύρα Τάρταρα. Ο Δίας εδώ φαίνεται ότι ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των κυβερνητών του «αποφασίζομεν και διατάσσομεν», μοτίβο γνωστό και σήμερα σε μερικά σύγχρονα καθεστώτα.
«Όλοι, θεοί και θεές, ακούστε να σας πω
όσα με παρακινεί η καρδιά μου μες στα στήθη.
……………………..
Μην πάρω είδηση πως κάποιος θέλει κρυφά από μας να πάει
να βοηθήσει τους Τρώες για τους Δαναούς, γιατί θα τού ’ρθει
ο κεραυνός στο κεφάλι… ή αρπάζοντάς τον θα τον ρίξω μέσα στον ομιχλώδη Τάρταρο
………………..
Τότε θα νιώσει πόσο απ’ όλους τους θεούς είμαι ο πιο δυνατός»( Θ 5-17).
Είναι σκληρός και αποφασισμένος να πατάξει κάθε αμφισβήτηση της εξουσίας του, όπως το έπραξε, όταν τιμώρησε την Ήρα, τη σύζυγό του, επειδή εκείνη, με τη βοήθεια του βοριά, θέλησε να πνίξει στη θάλασσα τον Ηρακλή, γιο του Δία και της Αλκμήνης, ρίχνοντάς τον στην Κω, από όπου τον έσωσε ο ίδιος φέρνοντάς τον πίσω στο Άργος. Κατεχόμενος τότε ο αυταρχικός θεός από οργή ξέσπασε στην Ήρα, και τιμωρώντας την, την κρέμασε ψηλά στον αιθέρα και στα νέφη, χωρίς να τολμήσει κανένας από τους θεούς, αν και πολλοί βαρυγκομούσαν με τη συμπεριφορά του, να τη βοηθήσει(Θ 18-30).
Ο Δίας δεν υπολογίζει συγγένειες ή άλλες σχέσεις. Τιμωρεί όσους αμφισβητούν την εξουσία του. Την οργή του πλήρωσε άσχημα ακόμη και η Ήρα. Γι’ αυτό, όταν τη βλέπει η Θέμιδα στο παλάτι του Δία αναστατωμένη και τη ρωτά για την αναστάτωσή της αυτή, εκείνη το μόνο που τολμά να πει είναι να κάνουν υπομονή οι θεοί, γιατί ακόμη θα υποφέρουν πολλά από το σκληρό και αυταρχικό αφέντη τους.
Ο Ποσειδώνας, που είναι παρών στη συνάθροιση και που δεν τα πάει καλά με τον αυταρχικό αδερφό του, βρίσκει την ευκαιρία και ξεσπά εναντίον του αδελφού του. Διακηρύττει στους συγκεντρωμένους θεούς ότι είναι λεύτερος να κάνει ό,τι θέλει και κανείς δε θα τον εμποδίσει σ’ αυτό.
«Αλίμονο! τι αλαζονεία, αλήθεια, όσο κι αν είναι δυνατός,
να θέλει, παρόλο που είμαστε ομότιμοι, να με κρατάει
με τη βία, δίχως τη θέλησή μου.
………………..
η γη ανήκει σ’ όλους μας, κι ο αψηλός ο Όλυμπος.
Γι’ αυτό θα ζω όπως θέλω εγώ όχι όπως θέλει ο Δίας.
Ας μένει ήσυχος μ’ αυτό που του ’λαχε, όσο κι αν είναι δυνατός.
Χέρι δε βάζει πάνω μου κι ας μη με φοβερίζει σαν να ΄μαι εγώ δειλός
Καλά θα έκανε να μάλωνε έτσι άγρια τις κόρες του
και τους γιους του που θ’ άκουγαν αναγκαστικά τις προσταγές του»(Ο183-199).
Και όλα αυτά τα διακηρύττει μεταξύ των θεών, χωρίς την παρουσία του Δία. Μπροστά στον παντοδύναμο και αλαζόνα θεό, όπως τον αποκαλεί ο Ποσειδώνας, κανείς δεν τολμά να σηκώσει το ανάστημά του και να εκφέρει έστω και διαφορετική γνώμη. Όλοι τον τρέμουν και υποχωρούν.
Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η συμβουλή της Αθηνάς, όταν συμβουλεύει τον Άρη, το θεό του πολέμου, που είναι έτοιμος, παρά την απαγόρευση του Δία, να πάει στα πλοία των Αχαιών και να πάρει εκδίκηση για το θάνατο του γιου του.
«Θεότρελε, αστόχαστε, πάει χάθηκες!…
Δεν ακούς αυτά που λέει η θεά, η λευκοχέρα Ήρα,
που μόλις τώρα έφτασε απ’ τον Ολύμπιο Δία;
Αλήθεια θέλεις συμφορές πολλές κι εσύ να πάθεις
και να γυρίσεις με τη βία στον Όλυμπο με ματωμένη καρδιά,
και σ’ όλους εμάς τους άλλους μέγα κακό μας φέρεις;
Γιατί θ’ αφήσει ευθύς τους ψυχωμένους Τρώες και τους Αχαιούς
κι εδώ στον Όλυμπο θα ‘ρθει να μας αναστατώσει,
με τη σειρά αρπάζοντας, φταίμε δε φταίμε, όλους»( Ο 128-137).
Εδώ η Αθηνά δεν εκφράζει απλώς το φόβο της για την τύχη του θεού Άρη, αλλά αναφέρεται και σε μιαν άλλη πτυχή του χαρακτήρα του πατέρα της. Τονίζει πως, όταν οργιστεί ο Δίας, δεν κάνει διάκριση μεταξύ ενόχων και αθώων και τους τιμωρεί όλους, γεγονός που αναιρεί την ιδιότητα του δίκαιου κριτή(άλλη αντίφαση).
Επειδή όμως οι άλλοι θεοί από φόβο συμμορφώθηκαν με τη διαταγή του και αποχώρησαν όλοι από τον πόλεμο, εκτός του Ποσειδώνα, ο Δίας οργισμένος τον απειλεί με την Ίριδα πως, αν δε γυρίσει στο σημείο που είναι συγκεντρωμένοι οι Θεοί, τότε η οργή του θα ξεσπάσει επάνω του και ας σκεφτεί καλά την ανυπακοή του( Ο 158-167).
Η προκλητική όμως και αυταρχική συμπεριφορά του Δία απέναντι στους θεούς του Ολύμπου κάποτε προκάλεσε αντίδραση και την οργή τους απέναντί του, αν και φανερά δεν τολμούσαν να του το δείξουν. Γι’ αυτό αποφάσισαν να τον ανατρέψουν, όπως ανέτρεψε ο ίδιος τον Κρόνο, τον πατέρα του. Την πληροφορία μας παρέχει ο ποιητής, όταν ο Αχιλλέας ζητά από τη μητέρα του Θέτιδα να παρακαλέσει το Δία να τον βοηθήσει, δίνοντας την υπεροχή στους Τρώες. Βοήθησες τότε, της λέει, το Δία να μην τον ανατρέψουν οι οργισμένοι εναντίον του θεοί. Να του υπενθυμίσεις τώρα την προσφορά σου αυτή, αν αρνηθεί τη βοήθεια του, τώρα που θα ανεβείς στον Όλυμπο.
«Γιατί πολλές φορές στο πατρικό μου σ’ άκουσα να λες
με περηφάνια πως μόνη εσύ μέσα στους αθανάτους γλίτωσες
το μαυροσύννεφο γιο του Κρόνου απ’ τα χειρότερα,
όταν οι άλλοι Ολύμπιοι ήθελαν να τον δέσουν,
η Ήρα, ο Ποσειδώνας και η Αθηνά Παλλάδα.
Αλλά ήρθες εσύ, θεά, κι απ’ τα δεσμά τον γλίτωσες,
καλώντας στον ψηλό τον Όλυμπο τον Εκατόχερο,
που οι θεοί τον λεν Βριάρεω κι όλοι οι θνητοί
Αιγαίωνα, γιατί πιο δυνατός από τον πατέρα του είναι».(Α 396-404).
Με την αποκάλυψη αυτή δίνεται απάντηση από τον ποιητή και στην απορία του αναγνώστη, που αναρωτιόταν γιατί άραγε να δείχνει ο παντοδύναμος θεός τόση αδυναμία στη θεά Θέτιδα, τη μητέρα του Αχιλλέα.
Ο Δίας όμως αποδεικνύεται και ασυνεπής. Φάσκει και αντιφάσκει κατά το δοκούν, γεγονός που δεν τιμά έναν παντογνώστη και παντοδύναμο θεό.
Από τη μια εμφανίζεται να μισεί τον πόλεμο και από την άλλη ξεσηκώνει τον τρωικό πόλεμο, όπου σκοτώνονται εκατοντάδες Αχαιοί και Τρώες σε μάχες ή μονομαχίες για χάρη της Γης. Βοηθά τους Τρώες να νικήσουν τους Αχαιούς, κάνοντας το χατίρι της Θέτιδας, ενώ από την άλλη μισεί το γένος του Πρίαμου, «…………Γιατί ο γιος
του Κρόνου μίσησε τώρα πια το γένος του Πριάμου» (Υ 305-306).
Εκείνο όμως που μας αιφνιδιάζει είναι ότι, ενώ ο Δίας ομολογεί πως είναι κατά του πολέμου και υπέρ της συμφιλίωσης και της ειρήνης των ανθρώπων, τον βλέπουμε να εξωθεί τους θεούς σε πόλεμο, οπότε πολεμούν οι μισοί βοηθώντας τους Τρώες και οι άλλοι τους Αχαιούς. Και το πιο παράδοξο και εξωφρενικό είναι ότι τους λέει, πως εκείνος θα κάθεται εκεί ψηλά και από εκεί θα βλέπει να σφάζονται κάτω στον κάμπο και να χορταίνει από το φρικτό θέαμα! (Υ20-25)
« τι κρύβω μες στο νου μου, Κοσμοσείστη, το κατάλαβες,
γι’ αυτό σας μάζεψα εδώ. Έχω την έγνοιά τους έτσι που χάνονται.
(συμπάθεια για τους νεκρούς)
Ωστόσο εγώ σε μια πτυχή του Ολύμπου θα καθίσω
και θα χαρώ το θέαμα(πολεμοχαρής). Εσείς οι άλλοι
πηγαίνετε κάτω στους Τρώες και στους Αχαιούς
κι εκεί βοηθάτε και τους δύο, όποιον ο καθένας θέλει».
(Τι βοήθεια θα προσφέρουν οι θεοί στον πόλεμο; Περισσότερους νεκρούς, ασφαλώς!)
Αν αυτή η αντίληψη δεν είναι διαστροφή, τότε τι είναι; Η αλλοπρόσαλλη στάση του Δία δεν τιμά, βέβαια, το θεό, πλην όμως, όταν ο αναγνώστης τη διαπιστώνει, αρχίζει να αμφιβάλλει για όσα γνώριζε για το Δία και να αναρωτιέται μήπως στηνέχουμε να κάνουμε με δύο πρόσωπα ενός θεού; Θυμάται το ρωμαϊκό θεό Ιανό, θεό του πολέμου με τα δύο πρόσωπα, το καλό και το κακό। Και στην περίπτωση του Δία, για να ερμηνεύσει την αντιφατική του συμπεριφορά, ισχυρίζεται πως το σκληρό πρόσωπο του Δία έχει σχέση με τον παραδοσιακό προεδρικό Δία και όχι με το Δία της εποχής του ποιητή και δεν είναι παρά ένα καθαρό δημιούργημα του Ομήρου। Αλλιώς, κάθε άλλη προσπάθεια ερμηνείας του φαινομένου, είναι μάταιη.
Ο Φρανσουά- Ρενέ ντε Σατομπριάν, (Πρόλογος στο Νάτσεζ, 1826), είπε: Ο Αχιλλέας υπάρχει μόνο χάρη στον Όμηρο. Αν με βάση αυτή την άποψη θελήσουμε να μιλήσουμε και για το διπρόσωπο Δία, τότε υπάρχει κι αυτός χάρη στον Όμηρο. Είναι δηλαδή ένα δικό του δημιούργημα και τον έπλασε έτσι όπως κάθε φορά τον ήθελε, για να τεχνουργήσει μια αριστοτεχνική αφήγηση, έστω και με μείωση του κύρους του παντοδύναμου θεού. Είναι μια άποψη και δεν υπάρχει λόγος να την υιοθετήσει κανείς. Εμείς απλώς σας την κοινοποιούμε. Ερευνήστε την και δώσετε τη δική σας απάντηση.

(Τα μεταφρασμένα αποσπάσματα αντλήθηκαν από τη μετάφραση: Ομήρου Ιλιάδα, Γ. Κόραβου και Χ. Δρόσου, Εκδ. Σοκόλη).


ΔΗΜΗΤΡΗΣ Κ. ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ

ΟΙ ΘΕΟΙ ΚΑΙ Η ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ

α. Οι Θεοί και η παντοδυναμία του Δία

Οι θεοί της ομηρικής εποχής είναι ανθρωπόμορφοι, ωραίοι, δυνατότεροι από τους ανθρώπους, με ανθρώπινες αδυναμίες και ευαισθησίες. Κατοικούν στον ΄Ολυμπο, τρώνε αμβροσία, πίνουν νέκταρ, ζουν ευτυχισμένοι και είναι αθάνατοι. Είναι πιο σοφοί από τους ανθρώπους αλλά όχι και πάνσοφοι.

Πατέρας των θεών και των ανθρώπων είναι ο Δίας. Στη γνώμη του υποχωρούν και υποτάσσονται όλοι οι θεοί, αλλά οι αποφάσεις των θεών στον ΄Ολυμπο παίρνονται από τη συνέλευση των θεών και είναι υποχρεωτικά εκτελεστές από θνητούς και θεούς। Υπεύθυνος για την πιστή τήρησή τους από θεούς και ανθρώπους είναι ο πατέρας Δίας, ο τηρητής των νόμων, ο δικαιοκρίτης θεός και ο εγγυητής των όρκων.।
Η ομηρική θρησκεία, όπως αυτή αρθρώνεται στα έπη του Ομήρου, είναι μια ορθολογική θρησκεία, που στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται ο Δίας. Σ' αυτήν όμως την ορθολογική δομή της υπέρτατης εξουσίας του Δία, όπου υπάγονται όλες οι άλλες θεότητες, προβάλλει και μια δύναμη υπερλογική, ισχυρότερη και ανώτερη από την παντοδυναμία του Δία, την οποία σέβεται και στης οποίας τη δύναμη υποχωρεί και ο υπέρτατος των θεών. Είναι η Μοίρα (αίσα).
Η λέξη σημαίνει μερίδιο, μερτικό, κάτι που ανήκει στον κάθε άνθρωπο και είναι αυστηρά καθορισμένο για κάθε θνητό। Αυτό, λοιπόν, το μερίδιο, η μοίρα, που έτυχε στον καθένα, ουδείς θεός μπορεί να αλλάξει।
Η Μοίρα στον όμηρο δεν είναι μια δύναμη που ενεργεί, αλλά μια σειρά από περιστατικά που πιστοποιούμε. Δεν υψώνεται ποτέ σε θεότητα, αλλά και ποτέ οι θεοί δεν μπορούν να ενεργήσουν αυθαίρετα, αντίθετα σ' αυτήν. Ο θεός είναι ο εκτελεστής της Μοίρας. Οι θεοί ίσως έχουν τη δυνατότητα κάπου να καθυστερήσουν για λίγο την ανθρώπινη μοίρα να πραγματοποιηθεί, αλλά ποτέ δεν έχουν τη δυνατότητα να την αλλάξουν.
(ε,288 και εξής)
." και δη Φαιήκων γαίης σχεδόν, ένθα οι αίσα
εκφυγέειν μέγα πείραρ οιζύος, ή μιν ικάνει"
"Να, στων Φαιάκων σίμωσε τη χώρα, όπου γραφτό του
είναι να ξεφύγει εκεί του χάρου τα πλεμάτια." .
Τρανή απόδειξη η αποτυχημένη προσπάθεια του Ποσειδώνα να βλάψει τον Οδυσσέα, του οποίου όμως το γυρισμό στην πατρίδα καθυστερεί όσο μπορεί. Το μέλλον του ομηρικού ανθρώπου κανονίζει η μοίρα. Αυτό όμως δε σημαίνει πως ο άνθρωπος είναι δέσμιος της μοίρας του και δεν μπορεί να διαφοροποιήσει τη ζωή του. Τα όρια της ελευθερίας του δεν είναι σαφώς καθορισμένα, αφού ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να ενεργήσει ελεύθερα ως ένα σημείο και γι' αυτό άλλωστε είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του. Τα ασαφή όμως όρια της ελευθερίας του τον αναγκάζουν πολλές φορές να αναρωτιέται αν αυτό που έπραξε προερχόταν από τη δική του ελεύθερη βούληση ή ήταν αποτέλεσμα κάποιας θεϊκής προτροπής και καθοδήγησης. Πάντως, εκείνο που κατανοεί κανείς είναι ότι ο άνθρωπος της εποχής αυτής είναι θεοφοβούμενος και προσπαθεί με κάθε τρόπο να εξασφαλίζει την εύνοια των θεών είτε με τη διαγωγή του είτε με τις πράξεις του, δηλαδή με προσευχές και θυσίες που προσφέρει στους βωμούς τους.

β. Η παντοδυναμία της Μοίρας
Στο άσμα ε πληροφορούμαστε δια στόματος του αγγελιαφόρου των θεών, Ερμή, τόσο για τη δύναμη και την αίγλη που έχει ο Δίας ανάμεσα στους θεούς, όσο και για την παντοδυναμία της Μοίρας, την οποία δεν μπορεί να παρακούσει κανείς είτε άνθρωπος είναι αυτός είτε και ο υπέρτατος των θεών, ο Δίας.
(ε, 103-104). "αλλά μάλ' ούπως εστι, Διός νόον αιγιόχοιο
ούτε περ' εξελθείν άλλον θεόν ούθ' αλιώσαι".
"Μα τ' ασπιδάτου Δία
άλλος τη γνώμη δεν μπορεί ν' αλλάξει ή να μην κάμει".
(ε, 112 και εξής)
"τον νυν σ' ηνώγειν απομπέμεν όττι τάχιστα
ου γαρ οι τήδ' αίσα φίλων από νόσφιν ολέσθαι,
αλλ' έτι οι μοίρ' εστί φίλους τ' ιδέειν και ικέσθαι
οίκον ες υψόροφον και εήν ες πατρίδα γαίαν."
"Τώρα να φύγει στη στιγμή ζητά να τον αφήσεις.
Γιατί δε γράφει η μοίρα του, αλάργα από τους δικούς του
να κλείσει εδώ τα μάτια του, μον' είναι ριζικό του
να ιδεί την πατρίδα και τους δικούς και τ' αρχοντόσπιτό του".
Η μοίρα του ήρωα είναι καθορισμένη και ουδείς μπορεί να τη μετατρέψει, να την αλλάξει. Ο Οδυσσέας θα επιστρέψει στην Ιθάκη. Αυτό ορίζει η μοίρα του και έτσι θα γίνει. Τo γνωρίζει πολύ καλά ο Ποσειδώνας αλλά και ο γιος του  Πολύφημος. Ο τελευταίος το ομολογεί, όταν τυφλός πια προσεύχεται στον πατέρα του Ποσειδώνα και ζητά από αυτόν να εκδικηθεί τον Οδυσσέα για το κακό που του έκανε. ΄Οταν όμως θυμάται το γραφτό (αίσα, μοίρα) του Οδυσσέα μετριάζει την απαίτησή του και ζητά τουλάχιστον, αν φτάσει στην πατρίδα , να φτάσει μόνος και χωρίς συντρόφους.
(ι,530 και εξής)
"δος μη Οδυσσήα πτολίεθρον οίκαδ' ικέσθαι
αλλ' ει οι και μοίρα φίλους τ' ιδέειν και ικέσθαι
οίκον ευκτίμενον και εήν ες πάντας εταίρους,
νηός επ’ αλλοτρίης, εύροι δ’εν πήματα οίκω.»
¨Και δώσ’ του σπίτι να μη δει ο καστροπολεμίτης
Δυσσέας. Κι αν το έχει η μοίρα του γραφτό να πάει στο αρχοντικό του,
να ξαναϊδούν τα μάτια του πατρίδα και δικούς του,
με χρόνια ας πάει κακήν κακώς, δίχως συντρόφους άλλους,
με ξένο πλοίο και δεινά στο σπίτι του ας του τύχουν».
H μοίρα είναι καθοριστική πάντα για τον ομηρικό άνθρωπο, χωρίς αυτό να σημαίνει, όπως προαναφέραμε, πως το άτομο είναι αυστηρά δέσμιο της μοίρας του. ΄Ενα μεγάλο μέρος της ζωής του το καθορίζει μόνο του.
Ο Οδυσσέας π।χ।, επισκεπτόμενος το νησί των Κυκλώπων, ενεργεί μόνος του, χωρίς πίεση από κανέναν παρά μόνον από τη δίψα να δει και να μάθει। Η επιλογή είναι αποκλειστικά δική του γι' αυτό την πληρώνει με το θάνατο των συντρόφων του από το γίγαντα। Το ίδιο συμβαίνει και στην Ωγυγία, όταν αρνείται τη δελεαστική πρόταση της θεάς, που υπόσχεται να τον κάνει αθάνατο και άντρα της. Ο Οδυσσέας προτιμά τη θνητή Πηνελόπη από την αθάνατη θεά.
Η Πηνελόπη μόνη της προκρίνει το χρόνο της προκήρυξης του αγώνα τόξου μεταξύ των μνηστήρων, χωρίς καμιά θεϊκή επέμβαση(φ) .
Ο Αίγισθος προειδοποιείται από τον Ερμή για την τιμωρία που τον αναμένει , αν σκοτώσει τον Αγαμέμνονα. Εκείνος είχε τη δυνατότητα επιλογής: δηλαδή να συμμορφωθεί με τη θέληση των θεών ή να την αγνοήσει. Επέλεξε ελεύθερα τη δεύτερη και τιμωρήθηκε.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις κατά τις οποίες ο άνθρωπος δεν μπορεί να διακρίνει, αν ενεργεί ο ίδιος αυτόβουλα ή τον βοηθά κάποιος θεός। Συγκεκριμένα ο Οδυσσέας, όταν αφηγείται στον Εύμαιο την πλαστή του ιστορία, ισχυρίζεται πως μόνον κατόπιν θεϊκής παρέμβασης του ήρθε η σκέψη να πέσει στα πόδια του Αιγύπτιου βασιλιά και να του ζητήσει τη βοήθειά του. Η πράξη του αυτή τον έσωσε.
(ξ 273 κεξ)
("αυτάρ εμοί Ζευς αυτός ενί φρεσίν ώδε νόημα
ποίησ'.........................
αυτάρ εγώ βασιλήος εναντίον ήλυθον ίππων
και κύσα γούναθ' ελών, ο δ'ερύσατο και μ'ελέησεν,
ες δίφρον δε μ' έσας άγεν οίκαδε δάκρυα χέοντα".
"Κι ο Δίας τότε μου 'βαλε τη σκέψη αυτή στο νου μου
Κι έτρεξα εμπρος στου βασιλιά τ' αμάξι και φιλούσα
τα πόδια του, κι ο βασιλιάς με γλίτωσε απ' το χάρο
κι αφού στ' αμάξι μ' έβαλε να κάτσω,στο παλάτι
με πήρε και στη γη βροχή τα δάκρυα μου κυλούσαν".
΄Ηταν έτσι όπως θέλει να την παρουσιάσει ο Οδυσσέας ή ήταν μια στιγμιαία κίνηση στην οποία τον οδήγησε το ένστικτο αυτοσυντήρησης που ενυπάρχει σε κάθε άνθρωπο και εκδηλώνεται σε δύσκολες και κρίσιμες στιγμές;
Εάν το είδος του θανάτου είναι καθορισμένο από τη μοίρα, τότε αυτό ουδείς μπορεί να μεταβάλει. Το βεβαιώνει ο Ποσειδώνας ( Φ, २९० και εξής) στον Αχιλλέα την ώρα που ο ήρωας της Ιλιάδας κινδυνεύει να πνιγεί από τα φουσκωμένα νερά του ποταμού Σκάμανδρου। Μη φοβάσαι, του λέγει, από το ποτάμι δε σου το 'γραψε η Μοίρα να πεθάνεις.
Αυτή είναι η Μοίρα (αίσα) στον ΄Ομηρο.। Είναι μια δύναμη που στέκεται πάνω από θεούς και ανθρώπους και δεν μπορεί κανείς να την παραβλέψει. Σήμερα ακόμη ο λαός μας διατυπώνει την αντίληψή του για τη μοίρα σε μια σύντομη φράση του: ό,τι γράφει (η μοίρα) δεν ξεγράφει।

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Κ। ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ

ΚΟΥΡΗΤΕΣ ΟΡΧΗΣΤΗΡΕΣ

Οι Κουρήτες στους οποίους θα αναφερθούμε θεωρούνται κατά τη μυθολογία, θεότητες, συνοδοί νυμφών και σατύρων, που συνδέονται με την παιδική ηλικία του Δία στην Κρήτη(Λεξικό  Μπαμπινιώτη). Στην Ιλιάδα όμως αναφέρονται ως λαός που κατοικούσε στην περιοχή της Αιτωλίας, όπου έφτασαν προερχόμενοι από την Εύβοια της Χαλκίδας. Οι πληροφορίες γι’ αυτούς είναι πολλές, πλην όμως δε βοηθούν στην εξαγωγή ενός συμπεράσματος γενικά αποδεκτού για την καταγωγή τους και το ρόλο τους. Μια πρώτη πληροφορία μας παρέχει ο Όμηρος και αναφέρεται στη διαμάχη μεταξύ Κουρητών και Αιτωλών, για την κατοχή της Καλυδώνας, αιτωλικής πόλης, στην περιοχή μεταξύ Αχελλώου και Εύηνου ποταμού.

 «Κουρήτες τ’ εμάχοντο και Αιτωλοί μενεχάρμαι

αμφί πόλιν Καλυδώνα και αλλήλους ενάριζον,

Αιτωλοί μεν αμυνόμενοι Καλυδώνος εραννής,

Κουρήτες δε διαπραθέειν μεμαώτες  Άρηι» ( Ομ. Ιλιάς Ι 529)

«Οι Κουρήτες κι οι αντρειωμένοι Αιτωλοί κάποτε πολεμούσαν

γύρω από την Καλυδώνα κι ο ένας τον άλλον σκότωναν.

Οι Αιτωλοί υπερασπίζονταν την όμορφη Καλυδώνα

και οι Κουρήτες πολεμώντας τους ποθούσαν  να την πάρουν».

Ο αγώνας των Κουρητών γινόταν για την κατοχή της Καλυδώνας, την οποία κατείχαν οι ισχυροί Αιτωλοί. Οι Κουρήτες κατείχαν την Πλευρώνα της Αιτωλίας και διεκδικούσαν και την κατοχή της Καλυδώνας. Τελικά, από τον αγώνα μεταξύ τους, νικητές αναδείχτηκαν οι Αιτωλοί, που έδιωξαν τους Κουρήτες από την περιοχή τους κι αυτοί κατοίκησαν στην Ακαρνανία.

Τα γεγονότα αυτά φαίνεται πως είναι προγενέστερα του τρωικού πολέμου, αφού, κατά τη μαρτυρία του Ομήρου, συνέβησαν την εποχή που δε ζούσαν πια ούτε ο Οινέας ούτε τα παιδιά του Τυδέας και Μελέαγρος..

«Αιτωλών δ΄ ηγείτο Θόας, Ανδραίμονος υιός,

οι Πλευρών’ ενέμοντο και Ώλενον ηδέ Πυλήνην,

Χαλκίδα τ’ αγχίαλον Καλυδώνά τε πετρώεσσαν×

ου γαρ έτ’ Οινήος μεγαλήτορος υιέες ήσαν

ούδ’ άρ’ έτ’ αυτός έην, θάνε δε ξανθός Μελέαγρος».

«Των Αιτωλών αρχηγός ήταν ο Θόας, ο γιος του Ανδραίμονα,

αυτών που κατοικούσαν στην Πλευρώνα, την Ώλενο και την Πυλήνη,

και στην παραθαλάσσια Χαλκίδα και στη βραχώδη Καλυδώνα,

γιατί δε ζούσαν πια οι γιοι του μεγαλόκαρδου Οινέα×

ούτε ο ίδιος ζούσε πια, κι είχε πεθάνει κι ο ξανθός Μελέαγρος».

Ο Μελέαγρος ήταν αυτός που συνέχισε τον πόλεμο εναντίον των Κουρητών και τους νίκησε.

Η έριδα μεταξύ των κυνηγών, που σκότωσαν τον καλυδώνιο κάπρο, για τη νομή και κατοχή του κεφαλιού και του δέρματός του, ξεσήκωσε πόλεμο μεταξύ Κουρητών και Αιτωλών. Από τη σύγκρουση νικητές βγήκαν οι Αιτωλοί με το Μελέαγρο.

Ο Όμηρος παραθέτει το γεγονός, αποκαλύπτοντας και αφορμή (;) της σύγκρουσης.

Ο Οινέας(οίνος), γιος του Ενδυμίωνα απο τη γενιά του Αιόλου, είχε δύο γιους, το Μελέαγρο και τον Τυδέα, πατέρα του Διομήδη.

Ο Οινέας, επειδή λησμόνησε μια χρονιά να προσφέρει στην Άρτεμη τις απαρχές της συγκομιδής του, εκείνη οργισμένη έστειλε ένα κάπρο που κατέστρεφε τα αμπέλια και τις άλλες καλλιέργειες της περιοχής Ο Μελέαγρος συγκέντρωσε γενναίους νέους της περιοχής, κυρίως όμως τους Κουρήτες της Πλευρώνας και κυνήγησε το ζώο, ώσπου το εγκλώβισε κάπου και το σκότωσε. Αμέσως όμως μεταξύ των κυνηγών άρχισε διαμάχη για το κεφάλι και το δέρμα του ζώου. Στη διαμάχη αυτή ο Μελέαγρος φόνευσε τον αδελφό της μητέρας του Αλθαίας, αρχηγό των Κουρητών. Οι Κουρήτες οργισμένοι, θέλοντας να εκδικηθούν το θάνατο του αρχηγού τους, στράφηκαν κατά των Αιτωλών της Καλυδώνας. Και όσο στον πόλεμο μετείχε ο Μελέαγρος νικούσαν οι Αιτωλοί, όταν όμως  αποσύρθηκε από τον πόλεμο, εξ αιτίας των αρών της Αλθαίας, της μητέρας του, εναντίον του, η νίκη έστεψε τα όπλα των Κουρητών. Κι ενώ απειλούσαν με καταστροφή την πόλη του, την Καλυδώνα, εκείνος απαθής έμενε μακριά από τη μάχη, δίπλα στη γυναίκα του Κλεοπάτρα, όπως ο Αχιλλέας στη σκηνή του, τη στιγμή που οι Τρώες απειλούσαν τα καράβια των Αχαιών. Η μητέρα του Μελέαγρου, που έβλεπε τη συμφορά να πλησιάζει, τον παρακαλούσε να αφήσει την οργή του και να κατεβεί στον πόλεμο, γιατί κινδύνευε η πόλη. Εκείνος επέμενε στην άρνησή του, ώσπου είδε τους Κουρήτες  να κυριεύουν τα τείχη της πόλης του, οπότε, υποχωρώντας στα δάκρυα και τον εξορκισμό της γυναίκας του, κατεβαίνει στον πόλεμο απωθεί τους εχθρούς και σώζει την πόλη (Ιλ.Ι 533-600). Ο Μελέαγρος, έστω και την τελευταία στιγμή, άφησε κατά μέρος την οργή του, κατέβηκε στον πόλεμο και έπραξε το καθήκον του. Έσωσε την πόλη του από τον κίνδυνο των Κουρητών. Γι’ αυτό και τιμήθηκε δεόντως.

Για τους Κουρήτες όμως υπάρχει και άλλη μαρτυρία που προσδιορίζει την  προέλευσή τους και δικαιολογεί την ονομασία τους. Είναι αυτή του Αρχέμαχου (απόσπ 8, 2-6), την οποία διασώζει ο Στράβων Χ. «Αρχέμαχος δ’ ο Ευβοεύς φησί τους Κουρήτας εν Χαλκίδι συνοικήσαι. Συνεχώς δε περί του Ληλάντου πεδίου πολεμούντας, επειδή οι πολέμιοι της κόμης εδράττοντο της έμπροσθεν, και αυτούς κατέσχων, όπισθεν κομώντας γενέσθαι, τα δ’ έμπροσθεν κείρεσθαι. Διό και Κουρήτας από της κουράς κληθήναι. Μετοικήσαι δ’ εις την Αιτωλίαν και κατασχόντας τα περί Πλευρώνα χωρία. Τους δε πέραν του Αχελλώου, δια το ακούρους φυλάττειν τα κεφαλάς, Ακαρνάνας καλείσθαι».

Σύμφωνα με τη μαρτυρία αυτή φαίνεται πως οι Κουρήτες ξεκίνησαν από την Εύβοια, από το Λιλάντιο πεδίο, και έφτασαν στην περιοχή της Αιτωλίας. Ονομάστηκαν  Κουρήτες, γιατί κούρευαν το πίσω τμήμα της κόμης τους, για να μην τους τραβάνε τα μαλλιά οι εχθροί τους, ενώ οι άλλοι που δεν κούρευαν τα μαλλιά τους ονομάστηκαν Ακαρνάνες.

Όλες οι μέχρι τώρα μαρτυρίες που αναφέραμε μιλούν για ένα λαό που ζει και δρα στην Εύβοια, αλλά άγνωστο για ποιο λόγο μεταβαίνει στην Αιτωλία, πολεμά εναντίον των Αιτωλών, πλην όμως ηττάται και αποσύρεται στην Ακαρνανία.

Ο Ησίοδος, μεταγενέστερος του Ομήρου, αναφερόμενος κι αυτός στην προέλευση των Κουρητών, ανατρέχει  στη γέννηση του Δία από το θεϊκό ζευγάρι του Κρόνου και τη Ρέας και χαρακτηρίζει τους Κουρήτες ως ακόλουθους της Ρέας, που τους φέρνει  η θεά από τη Φρυγία ή κατ’ άλλους που είναι γεννημένοι από τη λάσπη, η οποία δημιουργήθηκε από τα δάκρυα του Δία κατά τη γέννησή του και το χώμα της γης όπου έπεσαν. Η άποψη αυτή προέρχεται από την Κρήτη. Οι Κουρήτες είναι συνοδοί της Ρέας προγενέστεροι της γέννησης του Δία και στην άλλη εκδοχή συνομήλικοι του Δία αφού γεννήθηκαν την ίδια στιγμή με το θεό από τη Γη.

«Ρείη (Ρέα) δε δμηθείσα Κρόνω τέκε φαίδιμα τέκνα

Ιστίην, Δήμητρα και Ήρην χρυσοπέδιλον

ίφθιμόν τ’ Άιδην, ος υπό χθονί δώματα ναίει

……………..

Ζήνα τε μητιόεντα, θεών πατέρ’ ηδέ και ανδρών,

του υπό βροντής πολεμίζεται ευρεία χθών.

και τους μεν κατέπινε μέγας Κρόνος, ως τις έκαστος

νηδύος εξ ιερής μητρός προς γούναθ’ ίκοιτο,

τα φρονέων, ίνα μη τις αγαυών Ουρανιόνων×

άλλος εν αθανάτοισιν έχοι βασιληίδα τιμήν.

πεύθετο γαρ Γαίης τε και Ουρανού αστερόεντος,

ούνεκα οι πέπρωτο έώ υπό παιδί  δαμήναι

και κρατερώ περ εόντι- Διός δια βουλάς» (Ησίοδος Θεογονία 453).

Ο Κρόνος, φοβούμενος πλέον μήπως χάσει το θρόνο του από κάποιο παιδί του, καταβρόχθιζε τα παιδιά που γεννούσε η Ρέα.

Η Ρέα όμως, που θέλησε να κρατήσει στη ζωή ένα από αυτά, ξεγέλασε τον Κρόνο, προσφέροντάς του μια πέτρα τυλιγμένη σε σπάργανα μωρού. Ο θεός την καταβρόχθισε, νομίζοντας πως είναι το νεογέννητο παιδί του.

Αργότερα όμως νικήθηκε από τη δύναμη του ίδιου του παιδιού του και εξέμεσε τα παιδιά και το λίθο που καταβρόχθισε.

« νικηθείς τέχνησι βιήφί παιδός εοίο

πρώτον δ’ εξείμεσσε λίθον…»(496).

Λέγεται πως αυτός ο λίθος, Βαίτυλος (μετεωρίτης), που υπάρχει στους Δελφούς, μεταφέρθηκε εκεί από την Κρήτη ή τη Φοινίκη.

Ο Κρόνος όμως, παρά τα προληπτικά του μέτρα, δεν μπόρεσε να ξεφύγει αυτό που η Μοίρα του έγραψε. Ο Δίας, ο γιος του, τον ανέτρεψε και πήρε το θρόνο του, για να καταστεί ο παντοδύναμος θεός στον κόσμο των θεών και των ανθρώπων.

Ο νέος θεός δεν ήταν μόνο προικισμένος ο ίδιος με ισχυρό νου, αλλά φρόντιζε να ενώνεται και με γυναίκες που φημίζονταν για τη σοφία και τη γνώση τους.

Όπως αναφέρει ο Απολλόδωρος (1,1,57) ο Δίας ενώθηκε πρώτα με τη Μήτιν (μήδομαι=σκέτομαι), την προσωποποίηση της σοφίας, την οποία ενέκλεισε στα σπλάχνα του, για να του φανερώνει τη γνώση του καλού και του κακού. Ενώθηκε με τη Θέμιν, που είναι ο νόμος, η ηθική τάξη, «η έτεκεν Ώρας, Ευνομίην τε Δίκην τε και Ειρήνην τεθαλυίαν…Μνημοσύνης δ’ εξαύτις εράσσατο καλλικόμοιο». Ενώθηκε και με τη Μνημοσύνη, τη μητέρα των Μουσών, από όπου πηγάζει η ποιητική έμπνευση και με πολλές άλλες γυναίκες.  Έτσι με τη δύναμη του μυαλού του και τους κεραυνούς του κατέστη παντοδύναμος θεός.

Αμέσως όμως προβάλλει το ερώτημα για τη σχέση Κουρητών και Δία. Οι εκδοχές για το ρόλο, και την προέλευση των Κουρητών είναι πολλές.

Μια παράδοση θέλει τους Κουρήτες παιδιά της Γης, άλλη παιδιά του πρώτου ανθρώπου στη γη, του Φορωνέα, και μια τρίτη ότι οι Κουρήτες προήλθαν από τους ιδαίους Δακτύλους, δείχνοντας έτσι πως ήταν προγενέστεροι της γέννησης του Δία.

Τους Κουρήτες τους έφερε μαζί της η Ρέα και είναι χρονικά προγενέστεροι της γέννησης του Δία. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Καλλίμαχος (΄Υμνος εις Δία 46), αφού, κατά τη γέννα του θεού από τη μάνα του τη Ρέα, οι συνοδοί της θεάς χόρευαν έξω από τη σπηλιά, χτυπώντας τα όπλα τους. «Κουρήτες ωρχήναντο τεύχεα πεπληγότες». Ο Καλλίμαχος συνεχίζοντας την αφήγησή του σημειώνει ότι μετά τη γέννηση του μωρού, το πήραν στην αγκαλιά τους οι νύμφες της Δίκτυος και το κοίμισαν σε χρυσό λίκνο. Την ίδια στιγμή μια από αυτές, η Αδράστεια, ανέλαβε τη φροντίδα του. Το μωρό μεγάλωνε στην σπηλιά, κρυφά από τον Κρόνο. Το θήλαζε μια αίγα, η Αμάλθεια, που μεταμορφώθηκε σε νύμφη και ονομάστηκε «τροφός μήτηρ». Το όνομά της φαίνεται πως είναι επίθετο της Γης, η οποία κατά την κρητική παράδοση θεωρείται μητέρα του Δία. Πρόκειται βέβαια για την κρητική παράδοση «Εν δε τοις Κρητικοίς λόγοις, οι Κουρήτες Διός τροφείς λέγονται και φύλακες, εις Κρήτην εκ Φρυγίας μεταπεμφθέντες υπό της Ρέας συνακολουθήσαντας εις Κρήτην και τον Δία κουροτροφήσαντας Κουρήτας ονομασθήναι» (Στράβων 10, 3 , 19, 6)

Το ίδιο υποστηρίζει και ο Απολλόδωρος «οι δε Κουρήτες ένοπλοι εν τω άντρω το βρέφος φυλάσσοντα τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον, ίνα μη της του παιδιού φωνής ο Κρόνος ακούση»(Απολλοδ.1,5, ). Οι Κουρήτες (κόρη, κούρος, κουρήτης η Κ(ου)ρήτης δηλαδή Κρήτης), ως ακόλουθοι της Ρέας, κατά τη γέννηση του Δία,  χτυπούσαν έξω από το σπήλαιο της Ίδης με τα δόρατα τις ασπίδες και προκαλούσαν θόρυβο, για να μην ακούσει ο Κρόνος το κλάμα του μωρού.

Ο Στράβων (10, 3,19 6-17) τους χαρακτηρίζει χορευτές (ορχηστήρες),  ετυμολογεί δε το όνομά τους από το ρήμα οικοτροφώ. Αναφέρει ως χώρα προέλευσης τη Φρυγία από όπου τους έφερε η Ρέα.

«…και γένος ουτιδανών Σατύρων και αμηχανοεργών, Κουρήτές τε θεοί φιλοπαίγμονες αρχηστήρες. ο δε την Φορωνίδα γράψας αυλητάς και Φρύγας τους Κουρήτας λέγει, άλλοι δε γηγενείς και χαλκάσπιδας. οι δ’ ού τους Κουρήτας περιθέσθαι δ’ όπλα χαλκά πρώτους εν Ευβοία. διό και Χαλκιδέας αυτούς κληθήναι»

Μια κρητική παράδοση υποστηρίζει ότι γεννήθηκαν  από τα δάκρυα του μωρού που έπεφταν στη Γη και τα ίχνη που άφησαν  τα δάκτυλα της Ρέας στο χώμα κατά τη γέννα, γι’ αυτό ονομάστηκαν  Δάκτυλοι. Ήταν δέκα τον αριθμό, πέντε αγόρια και πέντε κορίτσια, όσα δηλαδή και τα δάκτυλα των δύο χεριών της θεάς ή πέντε, όσα και τα δάχτυλα του ενός χεριού:(Ηρακλής, Παιωναίος, Επιμήδης, Ιάσιος και Ίδας). Η παράδοση αυξάνει προοδευτικά τον αριθμό τους από 3 σε πέντε, σε δέκα, σε εκατό!

Οι Κουρήτες σε άλλη περιοχή ταυτίστηκαν και με τους  Κορύβαντες, σύμβολα του οργιαστικού χορού, τέκνα της Ρέας-Κυβέλης, που λατρεύονταν  στη Φρυγία.

Ο Στεφ. Γραμματικός υποστηρίζει (45,19) ότι οι Κουρήτες, που ήλθαν με το Δία στην Εύβοια της Χαλκίδας, χαλκοφορέθηκαν εκεί και ο θεός τους άφησε φύλακες του νησιού και του ιερού της μητέρας του Ρέας.

Από όσα αναφέραμε γίνεται φανερό πόσο δύσκολο είναι να ανιχνεύσει κανείς την αλήθεια για του Κουρήτες αλλά και το χρόνο γέννησής τους σχετικά με τη γέννηση του Δία, αφού άλλοτε είναι προγενέστεροι της γέννησής του και τους φέρνει η Ρέα από τη Φρυγία. Δημιουργούν θόρυβο, χτυπώντας με τα δόρατα τις ασπίδες έξω από τη σπηλιά που γεννούσε το Δία, ενώ άλλοτε φέρονται να γεννιούνται σύγχρονα με το Δία από τα δάκτυλα της Ρέας που βύθιζε στη γη εξ αιτίας του πόνου της γέννας και των δακρύων του μωρού που έπεφταν στο χώμα.

Οι πληροφορίες είναι πολλές και αντιφατικές. Η κάθε περιοχή φιλοδοξεί την πατρότητα των Κουρητών. Πάντως, όποια και αν είναι η καταγωγή τους, οι υπηρεσίες τους ήταν σημαντικές, αφού είχαν σχέση με τη γέννηση, τη διατροφή και τη φρουρά του Δία, του πατέρα των θεών και των ανθρώπων, γι’ αυτό  και η μεγάλη διαμάχη για την καταγωγή  τους.

Οι πρώτες δυσκολίες της ελληνικής επανάστασης του ’21
και η συνέλευση των Καλτετζών (26-5-1821), το πρώτο ελληνικό πολίτευμα. 
Οι πρώτες δυσκολίες της ελληνικής επανάστασης του ΄21
Η ελληνική επανάσταση του ΄21 ξέσπασε σε μια στιγμή που στην Ευρώπη επικρατούσαν οι απολυταρχικές δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας. Bασική τους επιδίωξη ήταν η καταστολή κάθε φιλελεύθερου κινήματος, που θα εκδηλωνόταν στην Ευρώπη και θα απειλούσε τη γαλήνη και τα συμφέροντα των κρατών αυτών. Η ελληνική όμως επανάσταση, εκτός από την αντίδραση της Ιεράς συμμαχίας, είχε να αντιμετωπίσει και την απειλή του πολυάριθμου τουρκικού στρατού, που ήταν έτοιμος να την καταπνίξει στο αίμα। Επρόκειτο για ένα στρατό εμπειροπόλεμο και άριστα εξοπλισμένο, που κάποτε έφτασε να απειλεί και την ίδια τη Βιέννη.Οι Έλληνες όμως που κατανόησαν ότι δεν πρέπει να περιμένουν να έρθει το ξανθό γένος να τους λευτερώσει, πήραν τα όπλα και αποφάσισαν μόνοι να πεθάνουν ή να λευτερωθούν, κάτι που μνημονεύει και ο γέρος του Μοριά στα Απομνημονεύματά του: «ό,τι κάμομεν θα το κάμομεν μονάχοι και δεν έχουμε ελπίδα καμιά από τους ξένους». Γι’ αυτό και οι υπόδουλοι Έλληνες μόνοι τους ανασκουμπώθηκαν, πήραν τα όπλα και ξεκίνησαν το μεγάλο αγώνα με το σύνθημα: «Ελευθερία ή θάνατος»
 Τι είχαν όμως να αντιπαρατάξουν οι επαναστάτες στην πανίσχυρη πολεμική μηχανή της Τουρκίας; Απλώς λίγους αρματωμένους αλλά γενναίους πολεμιστές, δίχως ξεχωριστό οπλισμό και σχεδόν χωρίς οργάνωση και συντονισμό των επιχειρήσεων. Είχαν όμως οι επαναστάτες κάτι άλλο, που δεν είχαν οι αντίπαλοί τους. Τη θέληση να πολεμήσουν και να πεθάνουν για τη λευτεριά τους. Αυτό ήταν το μοναδικό και σημαντικό όπλο τους και μ’ αυτό πολέμησαν την οθωμανική τυραννία. Μ' αυτή τη φλόγα στα στήθια, για ελευθερία και ανεξαρτησία, αγωνίστηκαν όλα τα μέλη της Φιλικής Εταιρίας να προετοιμάσουν ψυχικά τον ελληνικό λαό και να τον οδηγήσουν στο μεγάλο ξεσηκωμό.
 Ο ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας κράτησε δέκα ολόκληρα χρόνια και πέτυχε με πολλές θυσίες να λευτερώσει ένα μόνο μέρος του ελληνισμού ως το 1832, αφού ένα μεγάλο μέρος του παρέμεινε ακόμη κάτω από την τουρκική τυραννία. Η Φιλική Εταιρία, η οποία δραστηριοποιήθηκε να προετοιμάσει και ξεσηκώσει τον ελληνικό λαό σε επανάσταση κατά των Τούρκων, επωμίστηκε ένα σοβαρό και δύσκολο έργο. Οι Φιλικοί, με τις κατά τόπους Εφορίες, που οργάνωσαν καλύτερα, προσπάθησαν να βοηθήσουν στην αρχή τον αγώνα, προμηθεύοντας το στρατό με τρόφιμα και άλλα αναγκαία, τα οποία έπαιρναν από τους κατοίκους της υπαίθρου και των πόλεων. Το έργο των Εφοριών στην αρχή του αγώνα ήταν εύκολο, γιατί το διευκόλυνε ο ενθουσιασμός των κατοίκων, οι οποίοι πρόσφεραν από το υστέρημά τους, τρόφιμα, ρούχα, υποδήματα και πολεμοφόδια στους πολεμιστές. Οι δυσκολίες εμφανίστηκαν αργότερα, όταν κουράστηκαν ή δεν είχαν τη δυνατότητα να ενισχύουν τον αγώνα από το υστέρημά τους. Τότε ακριβώς έγινε κατανοητή η αναγκαιότητα σχηματισμού μιας ενιαίας Ανώτερης Αρχής, η οποία θα αναλάμβανε την ευθύνη της οργάνωσης και διεξαγωγής του πολέμου. Τελικά, η πίεση των γεγονότων ανάγκασε τους επαναστάτες να παραμερίσουν τις διαφορές τους και με υποχωρήσεις και συμβιβασμούς να πραγματοποιήσουν τις πρώτες τους ευρύτερες συνελεύσεις, όπου θα λάβουν από κοινού σοβαρές αποφάσεις για την αρτιότερη οργάνωση του αγώνα τους και την προοπτική του στο μέλλον. Σ’ αυτές τις συνελεύσεις θα αναφερθούμε στη συνέχεια και θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε όχι μόνο τη σκοπιμότητά τους και το περιεχόμενό τους αλλά και όλο το πολιτικό παρασκήνιο ως την πραγματοποίησή τους. Πρόκειται για δημοκρατικές συνελεύσεις ενός αγωνιζόμενου λαού για ελευθερία, ανεξαρτησία, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια, που τόσους αιώνες τον καταπίεζαν αλλόθρησκοι τύραννοι, όπως ήταν οι Τούρκοι.

Η συνέλευση των Καλτετζών (26-5-1821)  
Η ελληνική επανάσταση στην Πελοπόννησο συμπλήρωνε το δεύτερο μήνα της και ακόμη δεν είχε συσταθεί μια επιτροπή που θα διηύθυνε τον αγώνα, ενώ κάθε τόσο στο χορό των επαναστατών συμμετείχαν όλο και περισσότεροι Έλληνες. Παράλληλα όμως με τη γενίκευση της εξέγερσης, ο ολοένα αυξανόμενος κίνδυνος από την έλλειψη συντονιστικής αρχής ωθούσε τους σημαντικότερους πολιτικούς και οπλαρχηγούς της Πελοποννήσου να δώσουν μια απάντηση στην ανάγκη αυτή. Γι’ αυτό, στις 26-5-1821, με πρωτοβουλία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, συγκεντρώθηκαν κλέφτες και πρόκριτοι της Επανάστασης στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου των Καλτετζών, κοντά στη Μαντίνεια της Αρκαδίας, για να λάβουν αποφάσεις. Ο Φιλήμων, (Δοκίμ. Ιστ. της Ελλην. Επανάστ. Γ σελ. 293), αναφέρεται στη συνέλευση αυτή και γράφει: «Μόλις περί τα τέλη Μαΐου και μετά την κρίσιμον μάχην του Βαλτετσίου συνήλθον εν τη ιερά μονή των Καλτετζών πολλοί διαφόρων επαρχιών της Πελοποννήσου πρόκριτοι καί τινες οπλαρχηγοί αμοιβαίως ειδοποιηθέντες...πραγματικώς από της συνελεύσεως ταύτης έλιπον διάφορα πρόσωπα υπολήψεως και επιρροής, ή ως αναγκαιότερα όντα εν τοις στρατοπέδοις, ή ως προφυλάσσοντα εαυτά από τοιούτων πρώτων δοκιμίων, εν συνόλω όμως επαρουσίαζεν αύτη έξοχόν τι, διότι αντιπροσώπευε την πολιτικήν ανάστασιν της Ελλάδος μετά δουλείαν σκληράν τοσούτων αιώνων...Συγκροτηθείσα η συνέλευσις αύτη εν τω μέσω της κλαγγής των όπλων, προώρισται βεβαίως, όπως αποφασίσει άνευ προτάσεων και ακριβολογιών απλουστάτην τινά διοικητικήν σύνθεσιν». Ο γνωστός Έλληνας ιστορικός, Απόστολος Βακαλόπουλος, που αναφέρεται στην αναγκαιότητητα της οργάνωσης του αγώνα, γράφει σχετικά: «Τη συνέλευση υπαγόρευε η δύσκολη κατάσταση, και η ανάγκη της τάξης και της οργάνωσης του εσωτερικού της επαναστατημένης χώρας και της επίλυσης των σκληρών και δύσκολων οικονομικών προβλημάτων, που ξεπρόβαλλαν επιτακτικά, καθώς και της αντιπροσώπευσης του λαού της εμπρός στα μάτια του πολιτισμένου κόσμου με μια, έστω και προσωρινή διοίκηση». Στη συνέλευση των Καλτετζών έλαβαν μέρος 40 εκπρόσωποι, στην πλειονότητά τους πρόκριτοι. Ο αριθμός των στρατιωτικών ήταν μικρός. Η Συνέλευση των εκπροσώπων αυτών, αφού συνέταξε την περίφημη Πράξη των Καλτετζών, συνέστησε την Πελοποννησιακή Γερουσία, όρισε τα μέλη της γερουσίας και διαλύθηκε. Αυτό ήταν το πρώτο έγγραφο δημοσίου δικαίου στην Ελλάδα, ήταν το απλούστατο ελληνικό πολίτευμα, με το όνομα: "αποδεικτικόν και κυρωτικόν γράμμα". Η πράξη των Καλτετζών δε θέσπιζε πολίτευμα, πλην όμως είχε σημαντική απήχηση τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γαλλία. Ήταν μια απόφαση που ελήφθη από ένα συλλογικό σώμα εν ονόματι όλου του λαού της Πελοποννήσου. Πρόεδρος της Γερουσίας εξελέγη ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και μέλη της ο Βρεσθένης Θεοδώρητος, ο Αθανάσιος Κανακάρης, ο Σωτήρης Χαραλάμπης, ο Αναγνώστης Παπαγιαννόπουλος, ο Θεοχαράκης Ρέντης και ο Νικόλαος Πονηρόπουλος. Η Γερουσία, μετά τη συνέλευση, για λόγους ασφάλειας, μετακινήθηκε στη Στεμνίτσα, όπου την 30η Μαίου 1821 εξέδωσε την πρώτη εγκύκλιο με την οποία απευθυνόταν στους εφόρους, στους οπλαρχηγούς και όλους τους κατοίκους της Πελοποννήσου. Η εγκύκλιος είχε δώδεκα άρθρα και ρύθμιζε ζητήματα οικονομικά, διοικητικά, δικαστικά και άλλα. Συγκεκριμένα με την εγκύκλιο απαγορευόταν σε άλλους, εκτός των εφόρων, να εμπλέκονται σε πολιτικές υποθέσεις της επαρχίας, όριζε την καλή τροφοδοσία των στρατοπέδων και απαγόρευε την εξαγωγή τροφίμων από την Ελλάδα, καθώς και στους κατοίκους να αγοράζουν τρόφιμα περισσότερα από τα απαραίτητα. Όριζε την πληρωμή από τους Χριστιανούς του ενός δεκάτου από την παραγωγή στη Γερουσία για τις ανάγκες του στρατού, καθώς και την καταγραφή των ζώων που δίνονταν σε πολίτες. Τέλος, κανόνιζε την περίθαλψη των ορφανών, την τιμωρία των ληστών και εκβιαστών και άλλα. Τα μέτρα αυτά, παρόλο ότι ήταν σκληρά, υπήρξαν αναγκαία για τη στιγμή εκείνη και διεύρυναν κατά πολύ τη δικαιοδοσία των Εφόρων. Κατόπιν, η πελοποννησιακή Γερουσία προκήρυξε εκλογές για την ανάδειξη των Εφόρων, πλην όμως, ενεργώντας αυθαίρετα και κομματικά, συνέστησε η ίδια τις τοπικές δημογεροντίες ή Εφορίες με την υπόδειξη και το διορισμό σ' αυτές φιλικών της προσώπων. Για το λόγο αυτό οι αντιδράσεις ήταν δικαιολογημένες, αφού οι πρόκριτοι με τον τρόπο αυτό "ευλογούσαν τα γένια τους", γεγονός που οδήγησε στη δυσφορία τους Φιλικούς, τους στρατιωτικούς και κυρίως τους χωρικούς, που τέθηκαν στο περιθώριο, αν και το μεγαλύτερο βάρος της φορολογίας έπεφτε στους ώμους τους.
Η Γερουσία των Καλτετζών, που ήταν προσωρινή, είχε σύντομη ζωή, γιατί στις 8 Ιουνίου 1821 αποβιβαζόταν στην Ύδρα ο Δημήτριος Υψηλάντης, ως πληρεξούσιος του αδελφού του Αλέξανδρου, του Γενικού Επιτρόπου της Αρχής. Ο Δημήτριος από την Ύδρα έφτασε στο ΄Αστρος, όπου έγινε ενθουσιωδώς δεκτός από το λαό, οπότε οι στρατιωτικοί νόμισαν πως βρήκαν στο πρόσωπό του τον ηγέτη, ο οποίος θα περιόριζε την παντοδυναμία των προκρίτων. Ο Δ. Υψηλάντης ζήτησε να διαλυθεί η Γερουσία των Καλτετζών και να του δοθεί εγγράφως η πληρεξουσιότητα να διοικεί. Οι πρόκριτοι όμως, αντιδρώντας αποφασιστικά, προσεταιρίστηκαν τους Φαναριώτες, Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και Θεόδωρο Νέγρη, και τα πράγματα έλαβαν νέα τροπή, αφού η αντίδραση των προκρίτων εναντίον του Υψηλάντη συνεχίστηκε εντονότερη. Εναντίον του ενώθηκαν οι πρόκριτοι, ενώ εκείνος είχε την υποστήριξη του λαού. Τα πνεύματα οξύνθηκαν κάποτε και υπήρχαν φόβοι πως θα χυθεί αίμα. Ο Κολοκοτρώνης όμως, που γνώριζε να αμβλύνει έντονα φορτισμένες καταστάσεις, είπε στο εξαγριωμένο εναντίον των προκρίτων πλήθος. «Τι θέλετε να τους σκοτώσουμε; Τότε τι θα θα πει ο κόσμος και οι χριστιανοί και οι βασιλείς της Ευρώπης. Θα το επαινέσουν; ή θέλουν το κατηγορήσει; Θα ειπούν ότι, οι Έλληνες δεν επαναστάτησαν να σκοτώσουν τους Τούρκους, τους τυράννους των, αλλά σκοτώνονται οι ίδιοι μεταξύ των και σκοτώνουν τους προκρίτους των, και δεν είναι άξιοι ελευθερίας». Ο λόγος του Κολοκοτρώνη άλλαξε το κλίμα και το εξαγριωμένο πλήθος εναντίον των προκρίτων διαλύθηκε, αφού έλαβε τη διαβεβαίωση από το γέρο του Μοριά πως θα φέρει πίσω το Δ. Υψηλάντη. Παρόλα αυτά η κατάσταση στο εσωτερικό και το εξωτερικό κάθε άλλο παρά καλή ήταν. Τα πράγματα επέβαλλαν να βρεθεί μια λύση στη διαμάχη πολιτικών και στρατιωτικών. Και αυτό έγινε, ύστερα από πολλές και επίπονες διαβουλεύσεις. Τελικά, αποφασίστηκε να παραμερίσουν τις διαφορές τους οι αντιμαχόμενες παρατάξεις, να δεχτούν να συνεχίσει τις εργασίες της η Γερουσία των Καλτετζών, παραμένοντας ως προσωρινή διοίκηση ίσαμε την πτώση της Τριπολιτσάς, οπότε θα εκλεγόταν νέα αρχή. Η λύση αυτή ήταν προσωρινή και σταμάτησε για λίγο τις συγκρούσεις μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών.
                                                           
                                                                  Δ.Κ.ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ