ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ
Οι ανασκαφές και οι έρευνες της αρχαιολογικής υπηρεσίας δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν, δυστυχώς, ακόμη το παλάτι του Οδυσσέα στην Ιθάκη παρά τις πληροφορίες που παρέχει ο Όμηρος στην Οδύσσεια.
Αν και οι πληροφορίες είναι αποσπασματικές και δε βοηθούν στον εντοπισμό του ανακτόρου, βοηθούν όμως τον αναγνώστη να σχηματίσει μια γενική εικόνα για το κτήριο, το εσωτερικό του και τον πλούτο του.
Την περιγραφή του παλατιού, εκτός από τον ποιητή, μας δίνουν με εξαιρετικό τρόπο ο Εύμαιος, ο χοιροβοσκός του Οδυσσέα και ο Οδυσσέας ως κουρελής ξένος, που φτάνουν από τη στάνη στην πόλη και στο παλάτι του Οδυσσέα.
Οι δύο άνδρες, όταν φτάνουν έξω από το ανάκτορο του Οδυσσέα, εντυπωσιάζονται από τη θέα του κτηρίου, από την ευχάριστη μουσική που φτάνει στ' αυτιά τους και από την κνίσα του ψημένου κρέατος που οσφραίνονται ευχάριστα.
Ο εντυπωσιασμός, βέβαια, για τον Οδυσσέα είναι λογικός. Απουσιάζει είκοσι χρόνια από την πόλη και το νησί του και πολλά έχουν αλλάξει. Είναι όμως αδικαιολόγητος για τον Εύμαιο, που γνωρίζει τόσο το παλάτι, όσο και την κατάσταση που επικρατεί σ' αυτό, αν και αποφεύγει τις συχνές επισκέψεις του, για να μη βλέπει την αδιαντροπιά των μνηστήρων.
Αν εκείνος αποφεύγει τις συχνές επισκέψεις στο παλάτι, δεν ισχύει ασφαλώς το ίδιο και για τον Οδυσσέα, που ανυπομονεί να μπει στο παλάτι του, όσο πιο γρήγορα μπορεί. Επείγεται, γιατί πιστεύει πως θα το βρει όπως το άφησε πριν από είκοσι χρόνια, όταν έφευγε για τον πόλεμο; Ασφαλώς όχι. Ο πολύπειρος άνδρας δεν έχει τέτοιες ψευδαισθήσεις. Άλλωστε, ο ποιητής φόντισε να ενημερώσει τον ίδιο κι εμάς σε ανύποπτο χρόνο. Τότε, που για πρώτη φορά κατέβηκε στον Άδη και ενημερώθηκε για την κατάσταση στο παλάτι και τους δικούς του από τον Τειρεσία και τη μητέρα του Αντίκλεια, αργότερα από τη διήγηση του Εύμαιου, όταν έφτασε σ' αυτόν μετά την άφιξη στο νησί του και, τέλος, από τη συζήτηση με το γιο του Τηλέμαχο στο καλύβι του βοσκού κατά την απουσία του Εύμαιου.
Οι ανασκαφές και οι έρευνες της αρχαιολογικής υπηρεσίας δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν, δυστυχώς, ακόμη το παλάτι του Οδυσσέα στην Ιθάκη παρά τις πληροφορίες που παρέχει ο Όμηρος στην Οδύσσεια.
Αν και οι πληροφορίες είναι αποσπασματικές και δε βοηθούν στον εντοπισμό του ανακτόρου, βοηθούν όμως τον αναγνώστη να σχηματίσει μια γενική εικόνα για το κτήριο, το εσωτερικό του και τον πλούτο του.
Την περιγραφή του παλατιού, εκτός από τον ποιητή, μας δίνουν με εξαιρετικό τρόπο ο Εύμαιος, ο χοιροβοσκός του Οδυσσέα και ο Οδυσσέας ως κουρελής ξένος, που φτάνουν από τη στάνη στην πόλη και στο παλάτι του Οδυσσέα.
Οι δύο άνδρες, όταν φτάνουν έξω από το ανάκτορο του Οδυσσέα, εντυπωσιάζονται από τη θέα του κτηρίου, από την ευχάριστη μουσική που φτάνει στ' αυτιά τους και από την κνίσα του ψημένου κρέατος που οσφραίνονται ευχάριστα.
Ο εντυπωσιασμός, βέβαια, για τον Οδυσσέα είναι λογικός. Απουσιάζει είκοσι χρόνια από την πόλη και το νησί του και πολλά έχουν αλλάξει. Είναι όμως αδικαιολόγητος για τον Εύμαιο, που γνωρίζει τόσο το παλάτι, όσο και την κατάσταση που επικρατεί σ' αυτό, αν και αποφεύγει τις συχνές επισκέψεις του, για να μη βλέπει την αδιαντροπιά των μνηστήρων.
Αν εκείνος αποφεύγει τις συχνές επισκέψεις στο παλάτι, δεν ισχύει ασφαλώς το ίδιο και για τον Οδυσσέα, που ανυπομονεί να μπει στο παλάτι του, όσο πιο γρήγορα μπορεί. Επείγεται, γιατί πιστεύει πως θα το βρει όπως το άφησε πριν από είκοσι χρόνια, όταν έφευγε για τον πόλεμο; Ασφαλώς όχι. Ο πολύπειρος άνδρας δεν έχει τέτοιες ψευδαισθήσεις. Άλλωστε, ο ποιητής φόντισε να ενημερώσει τον ίδιο κι εμάς σε ανύποπτο χρόνο. Τότε, που για πρώτη φορά κατέβηκε στον Άδη και ενημερώθηκε για την κατάσταση στο παλάτι και τους δικούς του από τον Τειρεσία και τη μητέρα του Αντίκλεια, αργότερα από τη διήγηση του Εύμαιου, όταν έφτασε σ' αυτόν μετά την άφιξη στο νησί του και, τέλος, από τη συζήτηση με το γιο του Τηλέμαχο στο καλύβι του βοσκού κατά την απουσία του Εύμαιου.
Επομένως, ο Οδυσσέας, όταν φτάνει στο παλάτι του γνωρίζει καλά τα όσα συμβαίνουν σ΄αυτό.
Η πρώτη του εντύπωση μπορεί να του προκαλεί χαρά, γιατί ξαναβλέπει το παλάτι του, ύστερα από απουσία τόσων χρόνων και μετά από τόσους κινδύνους που γνώρισε σε στεριά και θάλασσα, ταυτόχρονα όμως λυπάται, όταν ακούει τους ήχους της κιθάρας και ασμίζεται την κνίσα του ψημένου κρέατος, γιατί είναι τρανές αποδείξεις της κραιπάλης που που γίνεται στο βιος του και στο παλάτι του.
Η πρώτη του εντύπωση μπορεί να του προκαλεί χαρά, γιατί ξαναβλέπει το παλάτι του, ύστερα από απουσία τόσων χρόνων και μετά από τόσους κινδύνους που γνώρισε σε στεριά και θάλασσα, ταυτόχρονα όμως λυπάται, όταν ακούει τους ήχους της κιθάρας και ασμίζεται την κνίσα του ψημένου κρέατος, γιατί είναι τρανές αποδείξεις της κραιπάλης που που γίνεται στο βιος του και στο παλάτι του.
"...αγχίμολον δ' Οδυσσεύς και δίος υφορβός
στήτην ερχομένω, περί δε σφεας ήλυθ' ιωή
φόρμιγγος γλαφυρής, ανά γαρ σφισι βάλλετ' αείδειν
Φήμιος. αυτάρ ο χειρός ελών προσέειπε συβώτην.
"Εύμαι' η μάλα δη τάδε δώματα κάλ' Οδυσσήος
ρεία δ' αρίγνωτ' εστί και εν πολλοίσιν ιδέσθαι
εξ ετέρων έτερ' εστίν, επήσκηται δε οι αυλή
τοίχω και θριγκοίσι, θύραι δ' ευερκέες εισί
δικλίδες, ουκ αν τις μιν ανήρ υπεροπλίσσαιτο.
γιγνώσκω δ' ότι πολλοί δ' εν αυτώ δαίτα τίθενται
άνδρες, επεί κνίση μεν ενήνοθεν, εν δε τε φόρμιξ
ηπύει, ην άρα δαιτί θεοί ποίησαν εταίρην."(ρ 260-271).
" Τότε έφτασε ο χοιροβοσκός με το θείο Οδυσσέα
και στάθηκαν, ως άκουσαν αχό γλυκιάς κιθάρας.
Ο Φήμιος ήταν π' άρχιζε σ' αυτούς να τραγουδήσει.
Κι έτσι είπε στο χοιροβοσκό, το χέρι πιάνοντάς του.
"Αυτά τα σπιτια τα ψηλά θα 'ναι, Εύμαιε, του Οδυσσέα.
Τα ξεχωρίζεις εύκολα και σε χιλιάδες μέσα.
Το ΄να με τ' άλλο κολλητά, και τοιχογυρισμένη
όλη η αυλή και δίφυλλες καλόφτιαστες οι πόρτες.
Κανένας δεν μπορεί θνητός να τα καταφρονέσει.
Κι οι άντρες θαρρώ πως κάθονται πολλοί και τρώνε μέσα,
γιατί και τσίκνα μου 'ρχεται και μια κιθάρα παίζει,
που κι οι θεοί συντρόφισσα την είπαν στο τραπέζι".Η περιγραφή είναι κατατοπιστική. Το παλάτι του Οδυσσέα είναι ξεχωριστό και ωραίο, διαφορετικό από τα σπίτια του λαού. Αποτελείται από δυο υψηλά κτήρια, χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, ενώ η αυλή του παλατιού προστατεύεται από ισχυρό χτιστό περίβολο με δύο καλοφτιαγμένες πόρτες, που κλειδώνουν και δύσκολα παραβιάζονται.
Πέρα όμως από την εξαίρετη οπτική εντύπωση ο Οδυσσέας ξαφνιάζεται από όσα αντιλαμβάνεται να γίνονται μέσα στο παλάτι(μουσική,ψημένα κρέατα). Πρόκειται για δύο ενδεικτικά στοιχεία που προϊδεάζουν τον επισκέπτη αλλά δεν τον εκπλήσσουν, όπως θα ανέμενε κανείς. Είναι μια συνηθισμένη καθημερινή σχεδόν εικόνα του παλατιού, που έχει καταντήσει πια χώρος γλεντιού και κραιπάλης των μνηστήρων, δυστυχώς!
Ο κουρελής ξένος επείγεται να μπει στο παλάτι και να δει την κατάσταση με τα μάτια του, πλην όμως επιβραδύνει την είσοδό του ο ποιητής, που αρχίζει την περιγραφή του κτηρίου, που είναι χτισμένο στην πλακοστρωμένη αυλή σε ξεχωριστό μέρος, τον πύργο, όπου πηγαίνει για ύπνο ο Τηλέμαχος, όταν γυρίζει από ταξίδι, πάντα κάτω από το άγρυπνο μάτι της παραμάνας του Ευρύκλειας, που τον φροντίζει σαν παιδί της.
"Μες στην πλακοστρωμένη αυλή ψηλόχτιστο είχε πύργο
σε μέρος ξέφαντο κι εκεί πήγαινε να πλαγιάσει
ο συνετός Τηλέμαχος, πολυσυλλογισμένος.
Πίσω του ακολουθούσε με δαδί φλογόφεγγο στο χέρι
κι η εμπιστεμένη Ευρύκλεια, του Ώπου η θυγατέρα
.........
Αυτή του πήγαινε το φως κι από μωρό παιδάκι
μ' αγάπη τον μεγάλωσε που άλλη δεν του 'χε σκλάβα" (α 425-429).Από τα διάφορα δομικά μέρη φαίνεται πως το παλάτι είναι μεγάλο και καλοφτιαγμένο. Προστατεύεται από περίβολο καλοχτισμένο με πλακοστρωμένη αυλή, ενώ πέτρινο κατώφλι στην αυλή οδηγεί στη μεγάλη αίθουσά του, η οποία παρά το όνομά της (αίθω=λάμπω), είναι κατάμαυρη από τον καπνό και την κραιπάλη των μνηστήρων.
Αυτό το παλάτι και την Πηνελόπη διεκδικούν οι ασεβείς μνηστήρες, γεγονός που εξοργίζει τον Τηλέμαχο και τον αναγκάζει να πει πως το παλάτι δεν ανήκει στο λαό, αλλά είναι καταδικό του, που το απόχτησε ο πατέρας του για κείνον. Είναι καλοχτισμένο οικοδόμημα. "δόμος ευναιετάων"(ρ 275).
"...επεί ου τοι δήμιος εστίν
οίκος όδ', αλλ'Οδυσσήος, εμοί δε κτήσατο κείνος".
" Γιατί δεν είναι της κοινότητας αυτό το οίκημα
αλλά του πατέρα μου, που για μένα εκείνος το απόχτησε"(υ 624-626).Ως εδώ ο ποιητής μας παρέθεσε ό,τι ακριβώς παρατηρεί ο επισκέπτης βλέποντας το εξωτερικό του παλατιού, γι' αυτό στη συνέχεια θα εισχωρήσει στο εσωτερικό του, για να μας δώσει πληροφορίες κάποιες πληροφορίες και γι' αυτό.
στήτην ερχομένω, περί δε σφεας ήλυθ' ιωή
φόρμιγγος γλαφυρής, ανά γαρ σφισι βάλλετ' αείδειν
Φήμιος. αυτάρ ο χειρός ελών προσέειπε συβώτην.
"Εύμαι' η μάλα δη τάδε δώματα κάλ' Οδυσσήος
ρεία δ' αρίγνωτ' εστί και εν πολλοίσιν ιδέσθαι
εξ ετέρων έτερ' εστίν, επήσκηται δε οι αυλή
τοίχω και θριγκοίσι, θύραι δ' ευερκέες εισί
δικλίδες, ουκ αν τις μιν ανήρ υπεροπλίσσαιτο.
γιγνώσκω δ' ότι πολλοί δ' εν αυτώ δαίτα τίθενται
άνδρες, επεί κνίση μεν ενήνοθεν, εν δε τε φόρμιξ
ηπύει, ην άρα δαιτί θεοί ποίησαν εταίρην."(ρ 260-271).
" Τότε έφτασε ο χοιροβοσκός με το θείο Οδυσσέα
και στάθηκαν, ως άκουσαν αχό γλυκιάς κιθάρας.
Ο Φήμιος ήταν π' άρχιζε σ' αυτούς να τραγουδήσει.
Κι έτσι είπε στο χοιροβοσκό, το χέρι πιάνοντάς του.
"Αυτά τα σπιτια τα ψηλά θα 'ναι, Εύμαιε, του Οδυσσέα.
Τα ξεχωρίζεις εύκολα και σε χιλιάδες μέσα.
Το ΄να με τ' άλλο κολλητά, και τοιχογυρισμένη
όλη η αυλή και δίφυλλες καλόφτιαστες οι πόρτες.
Κανένας δεν μπορεί θνητός να τα καταφρονέσει.
Κι οι άντρες θαρρώ πως κάθονται πολλοί και τρώνε μέσα,
γιατί και τσίκνα μου 'ρχεται και μια κιθάρα παίζει,
που κι οι θεοί συντρόφισσα την είπαν στο τραπέζι".Η περιγραφή είναι κατατοπιστική. Το παλάτι του Οδυσσέα είναι ξεχωριστό και ωραίο, διαφορετικό από τα σπίτια του λαού. Αποτελείται από δυο υψηλά κτήρια, χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, ενώ η αυλή του παλατιού προστατεύεται από ισχυρό χτιστό περίβολο με δύο καλοφτιαγμένες πόρτες, που κλειδώνουν και δύσκολα παραβιάζονται.
Πέρα όμως από την εξαίρετη οπτική εντύπωση ο Οδυσσέας ξαφνιάζεται από όσα αντιλαμβάνεται να γίνονται μέσα στο παλάτι(μουσική,ψημένα κρέατα). Πρόκειται για δύο ενδεικτικά στοιχεία που προϊδεάζουν τον επισκέπτη αλλά δεν τον εκπλήσσουν, όπως θα ανέμενε κανείς. Είναι μια συνηθισμένη καθημερινή σχεδόν εικόνα του παλατιού, που έχει καταντήσει πια χώρος γλεντιού και κραιπάλης των μνηστήρων, δυστυχώς!
Ο κουρελής ξένος επείγεται να μπει στο παλάτι και να δει την κατάσταση με τα μάτια του, πλην όμως επιβραδύνει την είσοδό του ο ποιητής, που αρχίζει την περιγραφή του κτηρίου, που είναι χτισμένο στην πλακοστρωμένη αυλή σε ξεχωριστό μέρος, τον πύργο, όπου πηγαίνει για ύπνο ο Τηλέμαχος, όταν γυρίζει από ταξίδι, πάντα κάτω από το άγρυπνο μάτι της παραμάνας του Ευρύκλειας, που τον φροντίζει σαν παιδί της.
"Μες στην πλακοστρωμένη αυλή ψηλόχτιστο είχε πύργο
σε μέρος ξέφαντο κι εκεί πήγαινε να πλαγιάσει
ο συνετός Τηλέμαχος, πολυσυλλογισμένος.
Πίσω του ακολουθούσε με δαδί φλογόφεγγο στο χέρι
κι η εμπιστεμένη Ευρύκλεια, του Ώπου η θυγατέρα
.........
Αυτή του πήγαινε το φως κι από μωρό παιδάκι
μ' αγάπη τον μεγάλωσε που άλλη δεν του 'χε σκλάβα" (α 425-429).Από τα διάφορα δομικά μέρη φαίνεται πως το παλάτι είναι μεγάλο και καλοφτιαγμένο. Προστατεύεται από περίβολο καλοχτισμένο με πλακοστρωμένη αυλή, ενώ πέτρινο κατώφλι στην αυλή οδηγεί στη μεγάλη αίθουσά του, η οποία παρά το όνομά της (αίθω=λάμπω), είναι κατάμαυρη από τον καπνό και την κραιπάλη των μνηστήρων.
Αυτό το παλάτι και την Πηνελόπη διεκδικούν οι ασεβείς μνηστήρες, γεγονός που εξοργίζει τον Τηλέμαχο και τον αναγκάζει να πει πως το παλάτι δεν ανήκει στο λαό, αλλά είναι καταδικό του, που το απόχτησε ο πατέρας του για κείνον. Είναι καλοχτισμένο οικοδόμημα. "δόμος ευναιετάων"(ρ 275).
"...επεί ου τοι δήμιος εστίν
οίκος όδ', αλλ'Οδυσσήος, εμοί δε κτήσατο κείνος".
" Γιατί δεν είναι της κοινότητας αυτό το οίκημα
αλλά του πατέρα μου, που για μένα εκείνος το απόχτησε"(υ 624-626).Ως εδώ ο ποιητής μας παρέθεσε ό,τι ακριβώς παρατηρεί ο επισκέπτης βλέποντας το εξωτερικό του παλατιού, γι' αυτό στη συνέχεια θα εισχωρήσει στο εσωτερικό του, για να μας δώσει πληροφορίες κάποιες πληροφορίες και γι' αυτό.
Μπαίνοντας κανείς στο ανάκτορο, ψηλά, στο πίσω μέρος της αίθουσας, αντικρύζει το γυναικωνίτη. Σ' αυτόν μένει η συνετή Πηνελόπη και από εκεί κατεβαίνει στη μεγάλη αίθουσα, όταν επισκέπτεται με βαριά καρδιά τους μνηστήρες. Ανεβοκατεβαίνει τις μαρμάρινες σκάλες, φορώντας την μπόλια της, με τη συνδεία πάντοτε δύο υπηρετριών. Τις ίδιες σκάλες ανέβηκε τρέχοντας η Ευρύκλεια, η παραμάνα του Οδυσσέα και του Τηλέμαχου, φέρνοντας την ευχάριστη είδηση στην Πηνελόπη πως γύρισε ο Οδυσσέας.
Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η αναφορά στις αποθήκες του παλατιού. Ο ποιητής, στην περιγραφή του τονίζει, εκτός απ' την απλοχωριά τους, τη χρησιμότητά τους και τον πλούτο που φυλάσσουν μέσα τους. Εκεί φυλάσσουν οι βασιλιάδες το χρυσάφι του παλατιού, τα ρούχα των μελών της βασιλικής οικογένειας, τα πολύτιμα δώρα, τα χαλκό. το κρασί και το λάδι. Είναι καλοφτιαγμένες και ασφαλισμένες με ισχυρές πόρτες, που φυλάγονται νύχτα μέρα. Τις αποθήκες του Οδυσσέα επιτηρεί η Ευρύκλεια.
"είπαν κι αυτός(Τηλέμαχος) κατέβηκε στη γονική αποθήκη
πλατιά κι αψηλοσκέπαστη, που είχε σωρό χρυσάφι
και στα σεντούκια ρουχικά και μυρωδάτο λάδι.
κι είχε χαλκό, και στη σειρά στον τοίχο ακουμπισμένα
πιθάρια με παλιό κρασί γλυκόπιοτο γεμάτα,
ανέρωτο, θεϊκό πιοτό, για το σοφό Οδυσσέα,
κι είχε δύο πόρτες δίφυλλες που τεριασμένα κλειούσαν,
κλειστές και μια επιστάτισσα καθόταν νύχτα μέρα
κι όλα τα πρόσεχε πιστά, του Ώπου η θυγατέρα
Ευρύκλεια(β 337-347).
Το παλάτι δεν έχει μόνο αποθήκες κατάμεστες από υλικά αγαθά, έχει και μια αρχοντιά. Είναι καλά διακοσμημένο, παρά την επιδρομή και τα συνεχή γλέντια των μνηστήρων. Παντού είναι ευδιάκριτο το λεπτό γούστο των ανθρώπων του παλατιού. Αψευδής μάρτυρας η εικόνα της αποθήκης, όπου φυλάσσεται το τόξο του Οδυσσέα, δώρο του ΄Ιφιτου. Την περιγράφει ο ποιητής την ώρα που πάει Πηνελόπη να πάρει το τόξο, για να κηρύξει τον αγώνα ανάμεσα στους μνηστήρες και να δώσει ένα τέλος στην πίεση που ασκούσαν καιρό τώρα πάνω της. Η Πηνελόπη διαβαίνει το καλογυαλισμένο δρύινο κατώφλι με δύο αχτιδοβόλες πόρτες, ενώ μέσα στο θάλαμο, εκτός από το τόξο, φυλάσσονται πολλά σεντούκια γεμάτα φορέματα ευωδιαστά, Και όλα δείχνουν τάξη και γυνακεία φροντίδα ζηλευτή.
"Και στο θάλαμο σαν έφτασε η θεϊκιά γυναίκα
και το δρυένιο πάτησε κατώφλι, που τεχνίτης
με προσοχή το σκάλισε στη στάφνη ισιώνοντάς το
και παραστάδες έβαλε αχτιδοβόλες πόρτες"( φ 42-45).Το παλάτι του Οδυσσέα είναι μεγάλο και φαίνεται ότι βρίσκεται κοντά στα σπίτια των Ιθακησίων. Η παρατήρηση αυτή ενισχύεται από την εντολή του Οδυσσέα στους συνεργάτες του το βράδυ της μνηστηροφονίας να φυλάγουν καλά το πανωπόρτι, μήπως από εκεί κάποιος φωνάξει, ζητώντας βοήθεια από τους Ιθακήσιους."Στον τοίχο τον καλόχτιστο είχε ένα πανωπόρτικι απ' το κατώφλι τ' ακρινό του παλατιού είχε δρόμο
στενό, κλεισμένο από πυκνά, καλόδετα σανίδια.
Μόνο από εκεί μπορούσανε να μπουν, κι εκεί ο Οδυσσέας
πρόσταξε το χοιροβοσκό, κοντά να πάει να στέκει"( χ 129-133).Αν δεν ήταν κοντά στα σπίτια χτισμένο το παλάτι, τότε γιατί να φοβάται ο Οδυσσέας μήπως βγει κάποιος απ' το πανωπόρτι και καλέσει σε βοήθεια τους Ιθακήσιους; Η πρόβλεψη αποδείχτηκε σωτήρια, αφού την ώρα της μνηστηροφονίας ο Αγέλαος προέτρεψε κάποιον από τους δικούς του να ανεβεί στο πανωπόρτι και να ζητήσει βοήθεια από το λαό.
"Παιδιά δε θ' ανεβεί κανείς στο πανωπόρτι απάνω
για να φωνάξει το λαό,γοργά η φωνή να φτάσει.
Κι αυτός(Οδυσσέας) πια τότε τη στερνή σαϊτα του να ρίξει"(χ 132-134).Επομένως, δε μένει καμιά αμφιβολία ότι το παλάτι βρίσκεται κοντά στα σπίτια των Ιθακησίων, ώστε να μπορεί εύκολα να ακουστεί η φωνή κάποιου που θα ζητούσε από εκεί βοήθεια. ΄Αλλωστε, το βεβαιώνει και η μαρτυρία του Οδυσσέα, όταν φτάνει με τον Εύμαιο έξω από το παλάτι και ακούνε τα όσα συμβαίνουν μέσα. Και επιπλέον τι νόημα είχε, μετά τη μνηστηροφονία, να δοθεί εντολή στον αοιδό Φήμιο να παίζει τη φόρμιγγα; Με τον τρόπο αυτό ο Οδυσσέας ήθελε να παραπλανήσει τους γείτονες και τους περαστικούς, ώστε να μην αντιληφθούν τη σφαγή που έγινε στο παλάτι, αλλά να συνεχίζουν να πιστεύουν ότι μέσα σ΄αυτό συνεχίζεται ο χορός και το τραγούδι, κάτι που συνέβαινε συχνά τα τελευταία δύο τρία χρόνια και το είχαν συνηθίσει.
"Κι ο θεϊκός τραγουδιστής με τη γλυκιά κιθάρα
τον παιγνιδιάρικο χορό ας πιάσει να μας παίζει,
όξω αν ακούνε που περνούν, είτε οι γειτόνοι γύρω..."( ψ 133-136).Κάποιος μάλιστα, που αγνοούσε την αλήθεια, για να δικαιολογήσει τον ήχο που έφτανε στ' αυτιά του, διακινδύνευσε να υποστηρίξει πως γίνεται γλέντι. Φαίνεται πως ενέδωσε η Πηνελόπη και τελεί τους γάμους της με κάποιον από τους μνηστήρες.
Ο ποιητής όμως, που γνωρίζει την αλήθεια, σχολιάζει: τα λέγανε αυτά, γιατί δε γνώριζαν πώς ακριβώς είχαν γίνει.
"Κάποιος την πολυγύρευτη βασίλισσα θα πήρε.
Η έρμη, δεν το βάσταξε, στ' αρχοντικό του αντρός της
να μένει πάντα ανύπαντρη κι όσο να φτάσει εκείνος".
Έτσι είπε, μα δεν τ΄ξεραν αυτά πώς είχαν γίνει"(ψ 149-152).Αυτές είναι οι πληροφορίες που αντλούμε από το έπος για το παλάτι του Οδυσσέα. Πρόκειται για ένα παλάτι μεγάλο και ωραίο, αποτελούμενο από δύο κτήρια χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, προστατευόμενο από καλόχτιστο περίβολο. Βρίσκεται, καθώς φαίνεται στη άκρη της πόλης και κοντά στα σπίτια των Ιθακησίων.
Τον καιρό όμως που επιστρέφει σ' αυτό ο Οδυσσέας έχει μεταβληθεί σε χώρο διασκεδάσεων και κραιπάλης των μνηστήρων. Οι άνδρες αυτοί προσβάλλουν το θεσμό της βασιλείας, τους ανθρώπους και τους θεούς. Γι' αυτό η τιμωρία τους θα είναι παραδειγματική. Μετά τη μνηστηροφονία και τον εξαγνισμό του παλατιού ο Οδυσσέας κερδίζει το θρόνο και την πιστή Πηνελόπη και αποκαθιστά την τάξη στο νησί. Μια καινούρια ζωή αρχίζει στην Ιθάκη και στο παλάτι.
Με τις πληροφορίες αυτές ο Όμηρος μας κατατόπισε σχετικά με το παλάτι του Οδυσσέα, πλην όμως δε βοήθησε καθόλου την έρευνα στον εντοπισμό του. Η απορία για τη θέση του και τα άλλα στοιχεία του παραμένει σε όλους μας. Άραγε, αν κάποτε βρεθεί το ανάκτορο του Οδυσσέα, θα συμφωνεί με την έστω και ελλιπή περιγραφή του ποιητή; Πριν απ' όλα όμως προέχει ο εντοπισμός και η αποκάλυψή του, που ευχόμαστε να συμβεί το γρηγορότερο δυνατό.
Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η αναφορά στις αποθήκες του παλατιού. Ο ποιητής, στην περιγραφή του τονίζει, εκτός απ' την απλοχωριά τους, τη χρησιμότητά τους και τον πλούτο που φυλάσσουν μέσα τους. Εκεί φυλάσσουν οι βασιλιάδες το χρυσάφι του παλατιού, τα ρούχα των μελών της βασιλικής οικογένειας, τα πολύτιμα δώρα, τα χαλκό. το κρασί και το λάδι. Είναι καλοφτιαγμένες και ασφαλισμένες με ισχυρές πόρτες, που φυλάγονται νύχτα μέρα. Τις αποθήκες του Οδυσσέα επιτηρεί η Ευρύκλεια.
"είπαν κι αυτός(Τηλέμαχος) κατέβηκε στη γονική αποθήκη
πλατιά κι αψηλοσκέπαστη, που είχε σωρό χρυσάφι
και στα σεντούκια ρουχικά και μυρωδάτο λάδι.
κι είχε χαλκό, και στη σειρά στον τοίχο ακουμπισμένα
πιθάρια με παλιό κρασί γλυκόπιοτο γεμάτα,
ανέρωτο, θεϊκό πιοτό, για το σοφό Οδυσσέα,
κι είχε δύο πόρτες δίφυλλες που τεριασμένα κλειούσαν,
κλειστές και μια επιστάτισσα καθόταν νύχτα μέρα
κι όλα τα πρόσεχε πιστά, του Ώπου η θυγατέρα
Ευρύκλεια(β 337-347).
Το παλάτι δεν έχει μόνο αποθήκες κατάμεστες από υλικά αγαθά, έχει και μια αρχοντιά. Είναι καλά διακοσμημένο, παρά την επιδρομή και τα συνεχή γλέντια των μνηστήρων. Παντού είναι ευδιάκριτο το λεπτό γούστο των ανθρώπων του παλατιού. Αψευδής μάρτυρας η εικόνα της αποθήκης, όπου φυλάσσεται το τόξο του Οδυσσέα, δώρο του ΄Ιφιτου. Την περιγράφει ο ποιητής την ώρα που πάει Πηνελόπη να πάρει το τόξο, για να κηρύξει τον αγώνα ανάμεσα στους μνηστήρες και να δώσει ένα τέλος στην πίεση που ασκούσαν καιρό τώρα πάνω της. Η Πηνελόπη διαβαίνει το καλογυαλισμένο δρύινο κατώφλι με δύο αχτιδοβόλες πόρτες, ενώ μέσα στο θάλαμο, εκτός από το τόξο, φυλάσσονται πολλά σεντούκια γεμάτα φορέματα ευωδιαστά, Και όλα δείχνουν τάξη και γυνακεία φροντίδα ζηλευτή.
"Και στο θάλαμο σαν έφτασε η θεϊκιά γυναίκα
και το δρυένιο πάτησε κατώφλι, που τεχνίτης
με προσοχή το σκάλισε στη στάφνη ισιώνοντάς το
και παραστάδες έβαλε αχτιδοβόλες πόρτες"( φ 42-45).Το παλάτι του Οδυσσέα είναι μεγάλο και φαίνεται ότι βρίσκεται κοντά στα σπίτια των Ιθακησίων. Η παρατήρηση αυτή ενισχύεται από την εντολή του Οδυσσέα στους συνεργάτες του το βράδυ της μνηστηροφονίας να φυλάγουν καλά το πανωπόρτι, μήπως από εκεί κάποιος φωνάξει, ζητώντας βοήθεια από τους Ιθακήσιους."Στον τοίχο τον καλόχτιστο είχε ένα πανωπόρτικι απ' το κατώφλι τ' ακρινό του παλατιού είχε δρόμο
στενό, κλεισμένο από πυκνά, καλόδετα σανίδια.
Μόνο από εκεί μπορούσανε να μπουν, κι εκεί ο Οδυσσέας
πρόσταξε το χοιροβοσκό, κοντά να πάει να στέκει"( χ 129-133).Αν δεν ήταν κοντά στα σπίτια χτισμένο το παλάτι, τότε γιατί να φοβάται ο Οδυσσέας μήπως βγει κάποιος απ' το πανωπόρτι και καλέσει σε βοήθεια τους Ιθακήσιους; Η πρόβλεψη αποδείχτηκε σωτήρια, αφού την ώρα της μνηστηροφονίας ο Αγέλαος προέτρεψε κάποιον από τους δικούς του να ανεβεί στο πανωπόρτι και να ζητήσει βοήθεια από το λαό.
"Παιδιά δε θ' ανεβεί κανείς στο πανωπόρτι απάνω
για να φωνάξει το λαό,γοργά η φωνή να φτάσει.
Κι αυτός(Οδυσσέας) πια τότε τη στερνή σαϊτα του να ρίξει"(χ 132-134).Επομένως, δε μένει καμιά αμφιβολία ότι το παλάτι βρίσκεται κοντά στα σπίτια των Ιθακησίων, ώστε να μπορεί εύκολα να ακουστεί η φωνή κάποιου που θα ζητούσε από εκεί βοήθεια. ΄Αλλωστε, το βεβαιώνει και η μαρτυρία του Οδυσσέα, όταν φτάνει με τον Εύμαιο έξω από το παλάτι και ακούνε τα όσα συμβαίνουν μέσα. Και επιπλέον τι νόημα είχε, μετά τη μνηστηροφονία, να δοθεί εντολή στον αοιδό Φήμιο να παίζει τη φόρμιγγα; Με τον τρόπο αυτό ο Οδυσσέας ήθελε να παραπλανήσει τους γείτονες και τους περαστικούς, ώστε να μην αντιληφθούν τη σφαγή που έγινε στο παλάτι, αλλά να συνεχίζουν να πιστεύουν ότι μέσα σ΄αυτό συνεχίζεται ο χορός και το τραγούδι, κάτι που συνέβαινε συχνά τα τελευταία δύο τρία χρόνια και το είχαν συνηθίσει.
"Κι ο θεϊκός τραγουδιστής με τη γλυκιά κιθάρα
τον παιγνιδιάρικο χορό ας πιάσει να μας παίζει,
όξω αν ακούνε που περνούν, είτε οι γειτόνοι γύρω..."( ψ 133-136).Κάποιος μάλιστα, που αγνοούσε την αλήθεια, για να δικαιολογήσει τον ήχο που έφτανε στ' αυτιά του, διακινδύνευσε να υποστηρίξει πως γίνεται γλέντι. Φαίνεται πως ενέδωσε η Πηνελόπη και τελεί τους γάμους της με κάποιον από τους μνηστήρες.
Ο ποιητής όμως, που γνωρίζει την αλήθεια, σχολιάζει: τα λέγανε αυτά, γιατί δε γνώριζαν πώς ακριβώς είχαν γίνει.
"Κάποιος την πολυγύρευτη βασίλισσα θα πήρε.
Η έρμη, δεν το βάσταξε, στ' αρχοντικό του αντρός της
να μένει πάντα ανύπαντρη κι όσο να φτάσει εκείνος".
Έτσι είπε, μα δεν τ΄ξεραν αυτά πώς είχαν γίνει"(ψ 149-152).Αυτές είναι οι πληροφορίες που αντλούμε από το έπος για το παλάτι του Οδυσσέα. Πρόκειται για ένα παλάτι μεγάλο και ωραίο, αποτελούμενο από δύο κτήρια χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, προστατευόμενο από καλόχτιστο περίβολο. Βρίσκεται, καθώς φαίνεται στη άκρη της πόλης και κοντά στα σπίτια των Ιθακησίων.
Τον καιρό όμως που επιστρέφει σ' αυτό ο Οδυσσέας έχει μεταβληθεί σε χώρο διασκεδάσεων και κραιπάλης των μνηστήρων. Οι άνδρες αυτοί προσβάλλουν το θεσμό της βασιλείας, τους ανθρώπους και τους θεούς. Γι' αυτό η τιμωρία τους θα είναι παραδειγματική. Μετά τη μνηστηροφονία και τον εξαγνισμό του παλατιού ο Οδυσσέας κερδίζει το θρόνο και την πιστή Πηνελόπη και αποκαθιστά την τάξη στο νησί. Μια καινούρια ζωή αρχίζει στην Ιθάκη και στο παλάτι.
Με τις πληροφορίες αυτές ο Όμηρος μας κατατόπισε σχετικά με το παλάτι του Οδυσσέα, πλην όμως δε βοήθησε καθόλου την έρευνα στον εντοπισμό του. Η απορία για τη θέση του και τα άλλα στοιχεία του παραμένει σε όλους μας. Άραγε, αν κάποτε βρεθεί το ανάκτορο του Οδυσσέα, θα συμφωνεί με την έστω και ελλιπή περιγραφή του ποιητή; Πριν απ' όλα όμως προέχει ο εντοπισμός και η αποκάλυψή του, που ευχόμαστε να συμβεί το γρηγορότερο δυνατό.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Κ. ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου