Αρχή του κόσμου το άπειρον
Ο Αναξίμανδρος, μαθητής του Θαλή, ήταν 15 χρόνια νεότερός του. Επηρεασμένος, προφανώς, από τις θεογονικές παραστάσεις του Χάους, του αιθέρα, του αέρα και του νερού στη φύση, πέτυχε να κατανοήσει την κατάσταση του δομικού υλικού του κόσμου, πριν από τη διαμόρφωση του, και να συλλάβει την έννοια της αδιαμόρφωτης μάζας ως αρχής του σύμπαντος, την οποία ονόμασε άπειρον(α+πέρας).
Το άπειρο γι' αυτόν είναι το απροσδιόριστο, αυτό που δεν έχει αρχή και τέλος, αλλιώς δε θα ήταν άπειρο και θα περιοριζόταν από την ίδια του την πηγή. Το άπειρο δεν είναι αποτέλεσμα γονιμοποίησης, είναι αιώνιο και ακίνητο. Μονάχα αυτό που αλλάζει και εξελίσσεται (Γίγνεσθαι) προϋποθέτει όρια ή περιορισμούς, ενώ το άπειρο, αγνοεί αυτές τις ιδιότητες. Επομένως, μόνο το άπειρο μπορεί να θεωρηθεί ως α ρ χ ή.
."Αναξίμανδρος Πραξιάδου Μιλήσιος, ούτος έφασκεν αρχήν και στοιχείον το άπειρον, ου διορίζων αέρα ή ύδωρ ή άλλο τι, και τα μεν μέρη μεταβάλλειν, το δε παν αμετάβλητον είναι. Μέσην τε την γην κείσθαι κέντρου τάξιν επέχουσαν, ούσαν σφαιροειδή, την δε σελήνην ψευδοφαή και από ηλίου φωτίζεσθαι, αλλά και τον ήλιον ούκ ελλάττονα της γης και καθαρώτατον πυρ" (Διογένης ΙΙ, 122)
Καταγωγή. Σπουδές
Ο Αναξίμανδρος, ήταν γιος του Πραξιάδη. Γεννήθηκε στη Μίλητο το 610 π.Χ. και πέθανε σε ηλικία 64 ετών, το 546 π.Χ. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια, όπως και ο Θαλής. Σπούδασε αστρονομία και μαθηματικά, έφτιαξε μάλιστα το γνώμονα και ένα ηλιακό ρολόι. Ταξίδεψε στη Μαύρη θάλασσα, στην Αίγυπτο και τη Βαβυλώνα. Λέγεται πως έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο "Περί Φύσεως", που χάθηκε. Παρ' όλα αυτά τον χαρακτήρισαν ως ιδρυτή της φιλοσοφικής πεζογραφίας και δημιουργό του γραπτού φιλοσοφικού λόγου.
Κάποια σύνοψη του περιεχομένου του έργου του φαίνεται να έχουν κάνει ο Αριστοτέλης και ο Απολλόδωρος.
Η φιλοσοφία του
Από το βιβλίο του δε σώθηκε παρά ένα αυτούσιο μικρό μέρος.
"αρχήν τε και στοιχείον είρηκε των όντων το άπειρον…, εξ ης άπαντας γίνεσθαι τους ουρανούς και τους εν αυτοίς κόσμους. Εξών δε η γένεσις εστι τοις ούσι, και την φθοράν εις ταύτα γίνεσθαι κατά το χρεών, διδόναι γαρ αυτά δίκην και τίσιν αλλήλοις της αδικίας κατά την του χρόνου τάξιν".
"Αρχή και στοιχείο αυτών που υπάρχουν είναι το άπειρο..., από το οποίο γίνονται οι ουρανοί και οι κόσμοι μέσα σ' αυτούς. Από κάθε πράγμα όμως που γεννιέται κάτι, είναι ανάγκη χαλώντας να ξαναγυρίσει στο ίδιο αυτό πράμα, γιατί τα όντα δίνουν λόγο και ικανοποίηση για το άδικο που έκαναν το ένα στο άλλο".
Το κείμενο αυτό διασώζει παραλλαγμένο, ως προς τη διατύπωση, και ο Αέτιος.
"Φησί των όντων την αρχήν είναι το άπειρον. Εκ γαρ τούτου πάντα γίνεσθαι και εις τούτο πάντα φθείρεσθαι, διό και γεννάσθαι απείρους κόσμους, και πάλιν φθείρεσθαι εις το εξ ου γίνονται".
Το άπειρο αυτό είναι άναρχο και άφθαρτο, δεν πρόκειται να χαθεί, δεν έχει τέλος. Γίνονται, βέβαια, και θα γίνονται αλλαγές, συγκρούσεις των στοιχείων μέσα στη φύση, μα τίποτα δε χάνεται ΄Ο,τι χάνεται σήμερα, θα ξαναγίνει αύριο. Γιατί, αν το άπειρο δεν ήταν τέτοιο, σχολιάζει ο Αριστοτέλης, κάποτε θα σωνόταν, δίνοντας τη γένεση στα όντα. Το μόνο που δεν προσδιορίζει ο φιλόσοφος είναι από τι αποτελούνταν αυτή η ύλη, που υπάρχει στο άπειρο και γεννά τον κόσμο. Ωστόσο, τονίζει πως μέσα στο άπειρο υπάρχουν αντιθετικά στοιχεία, το αραιό και το πυκνό, το ψυχρό και το θερμό, το υγρό και το στερεό. Γι' αυτό και δεχόταν ότι ο υλικός κόσμος δημιουργήθηκε από την έκκριση(=ξεχώρισμα) των στοιχείων, που είναι η αρχή της κίνησης των διαφόρων ποιοτήτων του αρχικού απείρου. Τη λέξη άπειρο, που χρησιμοποιεί ο φιλόσοφος, ερμηνεύουν πολλοί ως την άμορφη ύλη, από την οποία σχηματίστηκαν όλα τα άλλα, και γενικά ο κόσμος.
Η έννοια του άπειρου δε συμπίπτει με τη μαθηματική έννοια, αλλά πρόκειται για μια αχανή υλική μάζα, ένα αρχέγονο νεφέλωμα ή μια ομογενή γόμωση του διαστήματος από όπου γεννιούνται τα πάντα χωρίς να εξαντλείται. Το άπειρο αυτό είναι άναρχο και άφθαρτο, δεν πρόκειται να χαθεί, δεν έχει τέλος. Ό,τι χάνεται σήμερα θα γίνει αύριο. Ο κύκλος γένεση και φθορά στον κόσμο είναι αιώνια διαδικασία.
Η αρχή αυτή, την οποία ονομάζει ο φιλόσοφος άπειρον, είναι στοιχείο αγέννητο, άφθαρτο και αθάνατο. Θα έλεγε κανείς ότι τα χαρακτηριστικά που αποδίδει ο Όμηρος στους θεούς, αποδίδονται τώρα από τον Αναξίμανδρο στο άπειρο. Το άπειρο είναι ταυτόχρονα και αυτό που περιέχει τα πάντα. Τέλος, το άπειρο, η πρώτη αρχή του γίγνεσθαι, του είναι και του φθείρεσθαι, είναι το θείο.
Η φιλοσοφία του
Από το βιβλίο του δε σώθηκε παρά ένα αυτούσιο μικρό μέρος.
"αρχήν τε και στοιχείον είρηκε των όντων το άπειρον…, εξ ης άπαντας γίνεσθαι τους ουρανούς και τους εν αυτοίς κόσμους. Εξών δε η γένεσις εστι τοις ούσι, και την φθοράν εις ταύτα γίνεσθαι κατά το χρεών, διδόναι γαρ αυτά δίκην και τίσιν αλλήλοις της αδικίας κατά την του χρόνου τάξιν".
"Αρχή και στοιχείο αυτών που υπάρχουν είναι το άπειρο..., από το οποίο γίνονται οι ουρανοί και οι κόσμοι μέσα σ' αυτούς. Από κάθε πράγμα όμως που γεννιέται κάτι, είναι ανάγκη χαλώντας να ξαναγυρίσει στο ίδιο αυτό πράμα, γιατί τα όντα δίνουν λόγο και ικανοποίηση για το άδικο που έκαναν το ένα στο άλλο".
Το κείμενο αυτό διασώζει παραλλαγμένο, ως προς τη διατύπωση, και ο Αέτιος.
"Φησί των όντων την αρχήν είναι το άπειρον. Εκ γαρ τούτου πάντα γίνεσθαι και εις τούτο πάντα φθείρεσθαι, διό και γεννάσθαι απείρους κόσμους, και πάλιν φθείρεσθαι εις το εξ ου γίνονται".
Το άπειρο αυτό είναι άναρχο και άφθαρτο, δεν πρόκειται να χαθεί, δεν έχει τέλος. Γίνονται, βέβαια, και θα γίνονται αλλαγές, συγκρούσεις των στοιχείων μέσα στη φύση, μα τίποτα δε χάνεται ΄Ο,τι χάνεται σήμερα, θα ξαναγίνει αύριο. Γιατί, αν το άπειρο δεν ήταν τέτοιο, σχολιάζει ο Αριστοτέλης, κάποτε θα σωνόταν, δίνοντας τη γένεση στα όντα. Το μόνο που δεν προσδιορίζει ο φιλόσοφος είναι από τι αποτελούνταν αυτή η ύλη, που υπάρχει στο άπειρο και γεννά τον κόσμο. Ωστόσο, τονίζει πως μέσα στο άπειρο υπάρχουν αντιθετικά στοιχεία, το αραιό και το πυκνό, το ψυχρό και το θερμό, το υγρό και το στερεό. Γι' αυτό και δεχόταν ότι ο υλικός κόσμος δημιουργήθηκε από την έκκριση(=ξεχώρισμα) των στοιχείων, που είναι η αρχή της κίνησης των διαφόρων ποιοτήτων του αρχικού απείρου. Τη λέξη άπειρο, που χρησιμοποιεί ο φιλόσοφος, ερμηνεύουν πολλοί ως την άμορφη ύλη, από την οποία σχηματίστηκαν όλα τα άλλα, και γενικά ο κόσμος.
Η έννοια του άπειρου δε συμπίπτει με τη μαθηματική έννοια, αλλά πρόκειται για μια αχανή υλική μάζα, ένα αρχέγονο νεφέλωμα ή μια ομογενή γόμωση του διαστήματος από όπου γεννιούνται τα πάντα χωρίς να εξαντλείται. Το άπειρο αυτό είναι άναρχο και άφθαρτο, δεν πρόκειται να χαθεί, δεν έχει τέλος. Ό,τι χάνεται σήμερα θα γίνει αύριο. Ο κύκλος γένεση και φθορά στον κόσμο είναι αιώνια διαδικασία.
Η αρχή αυτή, την οποία ονομάζει ο φιλόσοφος άπειρον, είναι στοιχείο αγέννητο, άφθαρτο και αθάνατο. Θα έλεγε κανείς ότι τα χαρακτηριστικά που αποδίδει ο Όμηρος στους θεούς, αποδίδονται τώρα από τον Αναξίμανδρο στο άπειρο. Το άπειρο είναι ταυτόχρονα και αυτό που περιέχει τα πάντα. Τέλος, το άπειρο, η πρώτη αρχή του γίγνεσθαι, του είναι και του φθείρεσθαι, είναι το θείο.
Η θεοποίηση όμως της μεταφυσικής αυτής αρχής, της πρωταρχής των όντων ή της φύσεως, είναι σύμφωνη με το πνεύμα των Ελλήνων. Το άπειρο του Αναξίμανδρου, αν και είναι κοσμοθεωρητική σύλληψη του νου, αποτελεί μαζί και έννοια θρησκευτική, δεν είναι απλώς λογική, γυμνή έννοια του άπειρου, όπως τη συλλαμβάνουμε εμείς σήμερα.
Τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (νερό, αέρας, φωτιά, γη), εξ αιτίας της ανομοιογενούς σύστασής τους, βρίσκονται σε διαμάχη μεταξύ τους, προσπαθώντας να επικρατήσει το ένα πάνω στο άλλο και να απορροφήσει τα άλλα. Αν τελικά δε συμβαίνει αυτό, είναι γιατί, στον κόσμο υπάρχει μια μορφή αναγκαιότητας, φυσικού νόμου, μια σχέση δικαιοσύνης και χάρη σ' αυτήν εξασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ των αντιμαχομένων στοιχείων.
Τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (νερό, αέρας, φωτιά, γη), εξ αιτίας της ανομοιογενούς σύστασής τους, βρίσκονται σε διαμάχη μεταξύ τους, προσπαθώντας να επικρατήσει το ένα πάνω στο άλλο και να απορροφήσει τα άλλα. Αν τελικά δε συμβαίνει αυτό, είναι γιατί, στον κόσμο υπάρχει μια μορφή αναγκαιότητας, φυσικού νόμου, μια σχέση δικαιοσύνης και χάρη σ' αυτήν εξασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ των αντιμαχομένων στοιχείων.
Αυτή η σχέση δικαιοσύνης πρέπει να συντηρείται, γιατί αλλιώς, αν υπερίσχυε το νερό του Θαλή, το ένα στοιχείο, θα είχε απορροφήσει τα άλλα στοιχεία (αέρας, φωτιά, χώμα) και ο κόσμος δε θα υπήρχε όπως τον παρατηρούμε σήμερα (απόρριψη της θεωρίας του Θαλή).
Ο Αναξίμανδρος υποστηρίζει πως η αιώνια κίνηση, με την οποία μετασχηματίζεται το χάος σε "κόσμο" (τάξη), στηρίζεται στις παρακάτω αρχές:
Το άπειρο είναι χρονική αρχή, είναι πηγή από την οποία γεννιούνται τα πάντα, υπόβαθρο όλων των κοσμικών μεταβολών, είναι ο τελικός αποδέκτης κάθε κόσμου που κλείνει τον κύκλο της ύπαρξής του.
Μέσα στο άπειρο υπάρχουν αντιθετικά στοιχεία, το αραιό και το πυκνό, το ψυχρό και το ζεστό, το υγρό και το στερεό.
Ο αποχωρισμός, η έκκρισις των δύο γενεσιουργών σπερμάτων από το άπειρο, δηλαδή του ξηρού και του υγρού, δίνει τις δύο διαφορετικές μάζες, δηλαδή τη γη, τη βαριά και συμπαγή μάζα που καταλαμβάνει το κέντρο του κόσμου, και το ύδωρ, την υγρή υλική μάζα, η οποία καλύπτει τη γη εξ ολοκλήρου.
Επειδή όμως το άπειρο είναι άφθαρτο και αγέννητο και αιώνια κινείται, εξ αιτίας της κίνησης αυτής, κόβονται από αυτό ορισμένα στοιχεία και αποχωρίζονται (εκκρίνεσθαι).
Από τα πρώτα στοιχεία, που αποχωρίστηκαν από το αιώνια κινούμενο άπειρο, είναι το ζεστό και το κρύο. Και από αυτά τα δύο γεννήθηκε το υγρό. Από το υγρό ξεχώρισαν το χώμα, ο αέρας, η φωτιά, που σαν αναμμένη φλούδα σφαίρας περικύκλωσε τον αέρα γύρω από τη γη.
Ο Αναξίμανδρος υποστηρίζει πως η αιώνια κίνηση, με την οποία μετασχηματίζεται το χάος σε "κόσμο" (τάξη), στηρίζεται στις παρακάτω αρχές:
Το άπειρο είναι χρονική αρχή, είναι πηγή από την οποία γεννιούνται τα πάντα, υπόβαθρο όλων των κοσμικών μεταβολών, είναι ο τελικός αποδέκτης κάθε κόσμου που κλείνει τον κύκλο της ύπαρξής του.
Μέσα στο άπειρο υπάρχουν αντιθετικά στοιχεία, το αραιό και το πυκνό, το ψυχρό και το ζεστό, το υγρό και το στερεό.
Ο αποχωρισμός, η έκκρισις των δύο γενεσιουργών σπερμάτων από το άπειρο, δηλαδή του ξηρού και του υγρού, δίνει τις δύο διαφορετικές μάζες, δηλαδή τη γη, τη βαριά και συμπαγή μάζα που καταλαμβάνει το κέντρο του κόσμου, και το ύδωρ, την υγρή υλική μάζα, η οποία καλύπτει τη γη εξ ολοκλήρου.
Επειδή όμως το άπειρο είναι άφθαρτο και αγέννητο και αιώνια κινείται, εξ αιτίας της κίνησης αυτής, κόβονται από αυτό ορισμένα στοιχεία και αποχωρίζονται (εκκρίνεσθαι).
Από τα πρώτα στοιχεία, που αποχωρίστηκαν από το αιώνια κινούμενο άπειρο, είναι το ζεστό και το κρύο. Και από αυτά τα δύο γεννήθηκε το υγρό. Από το υγρό ξεχώρισαν το χώμα, ο αέρας, η φωτιά, που σαν αναμμένη φλούδα σφαίρας περικύκλωσε τον αέρα γύρω από τη γη.
Κοιτίδα της ζωής το νερό
Η αρχική κοιτίδα της ζωής είναι το υγρό στοιχείο που περικάλυπτε αρχικά το γήινο στοιχείο και που υπόλειμμά του είναι η σημερινή θάλασσα.
Ο άνθρωπος γεννήθηκε στο νερό και ζούσε σ' αυτό ως ένα ιχθυόμορφο ζώο. Η θερμότητα όμως δημιούργησε την ξηρά και το γεγονός αυτό οδήγησε τον άνθρωπο έξω από τη θάλασσα, στην ξηρά. Η νέα του κατάσταση τον ανάγκασε να προσαρμοστεί στο νέο του περιβάλλον, αποβάλλοντας τα ιχθυοφόρα χαρακτηριστικά του.
"τα δε ζώα γίνεσθαι εξ υγρού εξατμιζομένου υπό του ηλίου, τον δε άνθρωπον ετέρω ζώω γεγονέναι, τουτέστι ιχθύι, παραπλήσιον κατ' αρχάς. ανέμους δε γίνεσθαι των λεπτοτάτων ατμών του αέρος αποκρινομένων και όταν αθροισθώσι κινουμένων, υετού δε εκ της ατμίδος της εκ της γης υφ' ήλιον αναδιδομένης".
Η Μεγάλη Έκρηξη
Όλες οι παραπάνω διεργασίες άρχισαν από τη στιγμή που έγινε η έκκριση, δηλαδή όταν έσκασε η πύρινη σφαίρα (μπιγκ μπαγκ). Τότε σχηματίστηκαν τα άστρα στον ουρανό και γεννήθηκαν τα έμβια όντα στη γη. Τα άστρα δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η φωτιά, που, στο στριφογύρισμά τους, πετούν μακριά και που ξαναδημιουργούνται από τις άχνες που βγάζει η γη. Η αντίληψη αυτή είναι πρώτη απόπειρα μηχανιστικής ερμηνείας της κίνησης των άστρων.
Η γη στη συνέχεια άρχισε να στεγνώνει, λόγω της θερμότητας, ενώ οι άνθρωποι ήταν αρχικά τυλιγμένοι σε φλούδες, σαν τα ψάρια, και ζούσαν στο νερό. Αργότερα απέβαλαν τις φλούδες τους και προσαρμόστηκαν στο νέο περιβάλλον. Η εμφάνιση του ανθρώπου είναι εξελικτική. Προέρχεται από την εξέλιξη των ειδών από τα κατώτερα έμβια όντα στα ανώτερα. Η αρχική του προέλευση το νερό. Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών επαναδιατυπώνεται πολλές εκατοντάδες χρόνια αργότερα από το Δαρβίνο.
Ο Αναξίμανδρος, ανατρέποντας τη θέση του Θαλή, υποστηρίζει ένα γεωκεντρικό σύστημα και τονίζει πως η Γη δεν επιπλέει στο νερό, αλλά είναι τοποθετημένη στο κέντρο του σύμπαντος και δεν έχει ανάγκη κανενός στηρίγματος, διότι απέχει εξίσου από όλα τα σημεία της ουράνιας περιφέρειας.
Η Γη είναι σφαιρική και η Σελήνη δέχεται το φως του Ήλιου. Υπάρχουν εκτός από το δικό μας σύστημα και πολλά άλλα κοσμικά συστήματα που βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο μέσα στον απέραντο χωρίς τέλος χώρο.
Ο Ήλιος είναι στρόγγυλος και μεγαλύτερος από τη Γη, είναι καθαρή φωτιά.
Η αρχική κοιτίδα της ζωής είναι το υγρό στοιχείο που περικάλυπτε αρχικά το γήινο στοιχείο και που υπόλειμμά του είναι η σημερινή θάλασσα.
Ο άνθρωπος γεννήθηκε στο νερό και ζούσε σ' αυτό ως ένα ιχθυόμορφο ζώο. Η θερμότητα όμως δημιούργησε την ξηρά και το γεγονός αυτό οδήγησε τον άνθρωπο έξω από τη θάλασσα, στην ξηρά. Η νέα του κατάσταση τον ανάγκασε να προσαρμοστεί στο νέο του περιβάλλον, αποβάλλοντας τα ιχθυοφόρα χαρακτηριστικά του.
"τα δε ζώα γίνεσθαι εξ υγρού εξατμιζομένου υπό του ηλίου, τον δε άνθρωπον ετέρω ζώω γεγονέναι, τουτέστι ιχθύι, παραπλήσιον κατ' αρχάς. ανέμους δε γίνεσθαι των λεπτοτάτων ατμών του αέρος αποκρινομένων και όταν αθροισθώσι κινουμένων, υετού δε εκ της ατμίδος της εκ της γης υφ' ήλιον αναδιδομένης".
Η Μεγάλη Έκρηξη
Όλες οι παραπάνω διεργασίες άρχισαν από τη στιγμή που έγινε η έκκριση, δηλαδή όταν έσκασε η πύρινη σφαίρα (μπιγκ μπαγκ). Τότε σχηματίστηκαν τα άστρα στον ουρανό και γεννήθηκαν τα έμβια όντα στη γη. Τα άστρα δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η φωτιά, που, στο στριφογύρισμά τους, πετούν μακριά και που ξαναδημιουργούνται από τις άχνες που βγάζει η γη. Η αντίληψη αυτή είναι πρώτη απόπειρα μηχανιστικής ερμηνείας της κίνησης των άστρων.
Η γη στη συνέχεια άρχισε να στεγνώνει, λόγω της θερμότητας, ενώ οι άνθρωποι ήταν αρχικά τυλιγμένοι σε φλούδες, σαν τα ψάρια, και ζούσαν στο νερό. Αργότερα απέβαλαν τις φλούδες τους και προσαρμόστηκαν στο νέο περιβάλλον. Η εμφάνιση του ανθρώπου είναι εξελικτική. Προέρχεται από την εξέλιξη των ειδών από τα κατώτερα έμβια όντα στα ανώτερα. Η αρχική του προέλευση το νερό. Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών επαναδιατυπώνεται πολλές εκατοντάδες χρόνια αργότερα από το Δαρβίνο.
Ο Αναξίμανδρος, ανατρέποντας τη θέση του Θαλή, υποστηρίζει ένα γεωκεντρικό σύστημα και τονίζει πως η Γη δεν επιπλέει στο νερό, αλλά είναι τοποθετημένη στο κέντρο του σύμπαντος και δεν έχει ανάγκη κανενός στηρίγματος, διότι απέχει εξίσου από όλα τα σημεία της ουράνιας περιφέρειας.
Η Γη είναι σφαιρική και η Σελήνη δέχεται το φως του Ήλιου. Υπάρχουν εκτός από το δικό μας σύστημα και πολλά άλλα κοσμικά συστήματα που βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο μέσα στον απέραντο χωρίς τέλος χώρο.
Ο Ήλιος είναι στρόγγυλος και μεγαλύτερος από τη Γη, είναι καθαρή φωτιά.
"την δε γην μετέωρον υπό μηδενός κρατουμένην, μένουσαν δε δια την ομοίαν πάντων απόστασιν , το δε σχήμα αυτής γυρόν, στρογγυλόν".
Η παράδοση θέλει ακόμη τον Αναξίμάνδρο σχεδιαστή του χάρτη του Ουρανού και της κατοικημένης γης, ώστε, αν η παράδοση έχει δόση αλήθειας, τότε ο μεγάλος φιλόσοφος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως πρόδρομος της γεωγραφικής επιστήμης. Ίσως γι' αυτό και οι Γεωγράφοι τον αναφέρουν ως πατέρα της επιστήμης τους.
Κριτική
Ο Αναξίμανδρος μπορεί να θεωρηθεί πατέρας της μαθηματικής αστρονομίας, επειδή πρώτος αυτός συμπέρανε πως η γη πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο μιας τεράστιας σφαίρας, στην εσωτερική επιφάνεια της οποίας βρίσκονται στερεωμένοι οι αστέρες. Ο φιλόσοφος, λέγοντας πως όλα τα έμβια γεννήθηκαν από το νερό και εξελικτικά φτάσαμε στην εμφάνιση του ανθρώπου, θεωρείται πρόδρομος του Δαρβίνου, δηλαδή της συνεχούς εξέλιξης των όντων αλλά ταυτόχρονα είναι και ο πρώτος που μίλησε για την Έκκριση (έκρηξη) της αρχικής πύρινης σφαίρας, που η σημερινή επιστήμη έχει υιοθετήσει και παραδέχεται ως τη μόνη ορθή θεωρία της δημιουργίας του κόσμου. Λέγεται πως το άπειρο του Αναξίμανδρου, αν έχει κάποια αξία σήμερα, είναι γιατί μας οδηγεί στο κενό των ατομικών φιλοσόφων και στην κοσμική θεότητα του Ξενοφάνη, του Αριστοτέλη και των Στωικών.
Σήμερα οι επιστήμονες, ύστερα από τόσες χιλιάδες χρόνια, με το πείραμα CERN, που θα ολοκληρωθεί το 2012, θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν εκείνες τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν με την έκρηξη στο Σύμπαν μετά από τα πρώτα δέκατα του δευτερολέπτου, μια και όλοι πια θεωρούν την αρχική έκρηξη δεδομένη.
Η παράδοση θέλει ακόμη τον Αναξίμάνδρο σχεδιαστή του χάρτη του Ουρανού και της κατοικημένης γης, ώστε, αν η παράδοση έχει δόση αλήθειας, τότε ο μεγάλος φιλόσοφος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως πρόδρομος της γεωγραφικής επιστήμης. Ίσως γι' αυτό και οι Γεωγράφοι τον αναφέρουν ως πατέρα της επιστήμης τους.
Κριτική
Ο Αναξίμανδρος μπορεί να θεωρηθεί πατέρας της μαθηματικής αστρονομίας, επειδή πρώτος αυτός συμπέρανε πως η γη πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο μιας τεράστιας σφαίρας, στην εσωτερική επιφάνεια της οποίας βρίσκονται στερεωμένοι οι αστέρες. Ο φιλόσοφος, λέγοντας πως όλα τα έμβια γεννήθηκαν από το νερό και εξελικτικά φτάσαμε στην εμφάνιση του ανθρώπου, θεωρείται πρόδρομος του Δαρβίνου, δηλαδή της συνεχούς εξέλιξης των όντων αλλά ταυτόχρονα είναι και ο πρώτος που μίλησε για την Έκκριση (έκρηξη) της αρχικής πύρινης σφαίρας, που η σημερινή επιστήμη έχει υιοθετήσει και παραδέχεται ως τη μόνη ορθή θεωρία της δημιουργίας του κόσμου. Λέγεται πως το άπειρο του Αναξίμανδρου, αν έχει κάποια αξία σήμερα, είναι γιατί μας οδηγεί στο κενό των ατομικών φιλοσόφων και στην κοσμική θεότητα του Ξενοφάνη, του Αριστοτέλη και των Στωικών.
Σήμερα οι επιστήμονες, ύστερα από τόσες χιλιάδες χρόνια, με το πείραμα CERN, που θα ολοκληρωθεί το 2012, θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν εκείνες τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν με την έκρηξη στο Σύμπαν μετά από τα πρώτα δέκατα του δευτερολέπτου, μια και όλοι πια θεωρούν την αρχική έκρηξη δεδομένη.
